Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 125

125
Virk námskrá í íslensku í 6. og 7. bekk grunnskóla í ljósi samræmda íslenskuprófsins í 7. bekk
Námsmat er vandmeðfarinn þáttur í skóla-
starfi og því tengjast mörg álitamál. Eitt
þeirra kristallast í umræðum og ágreiningi
um samræmt, opinbert námsmat og stöðl-
uð próf á vegum stjórnvalda. Síðustu tvo
til þrjá áratugi hafa þær umræður meðal
annars tengst viðleitni stjórnvalda til að
bæta menntakerfi heilla þjóða með þrenns
konar samtengdum aðgerðum: Námskrár-
stöðlum sem fela í sér miðstýrð fyrirmæli
um inntank (e. content standards) og
frammistöðu (e. performance standards),
samræmdu námsmati á vegum stjórnvalda
ásamt opinberri birtingu niðurstaðna og
loks ábyrgðarskyldu (e. accountability)
sem hefur í för með sér afleiðingar fyrir
nemendur, kennara og skóla ef þeir stand-
ast ekki sett viðmið (Darling-Hammond,
2004; Hanushek og Raymond, 2002).
Hér á landi mátti greina sömu þróun í
lögum um grunnskóla frá 1995 (Lög um
grunnskóla nr. 66/1995). Samkvæmt þeim
voru tekin upp samræmd próf í stærð-
fræði og íslensku í 4. og 7. bekk árið 1996
og samræmdum prófum í náttúrufræði og
samfélagsfræði bætt við þau fjögur sem
fyrir voru 2002 og 2003. Ný Aðalnámskrá
grunnskóla var gefin út 1999 og einkenndist
af afar ítarlegri markmiðssetningu.
Samræmd próf í einhverri mynd eiga
sér um það bil 80 ára sögu hér á landi og
hafa frá upphafi verið umdeild (Ólafur
J. Proppé, 1999). Þau próf sem nú eru al-
mennt kölluð „samræmdu prófin“ hafa
verið haldin í einhverjum greinum við
lok skyldunámsins eða á lokaári þess frá
1977 og í 4. og 7. bekk frá árinu 1996 eins
og áður greinir. Þau hafa ekki síður verið
umdeild. Formælendur prófanna hafa
talið þau nauðsynlegt aðhald og kjölfestu
í starfi skólanna og haldið því fram að þau
gefi nemendum, foreldrum, kennurum
og framhaldsskólum mikilvægar upplýs-
ingar (Rúnar Sigþórsson, 2008). Gagnrýni
á prófin hefur aftur á móti beinst að því
að þau beini kennslu og námi inn á brautir
sem miðist frekar við kröfur prófanna en að
gera námið skapandi, áhugavert og gagn-
legt fyrir nemendur. Samræmdu prófin í
íslensku hafa verð gagnrýnd fyrir að leiða
til einhliða áherslu á málfræði- og staf-
setningarkennslu sem taki tíma frá öðrum
mikilvægum námsþáttum sem mælt er
fyrir um í Aðalnámskrá grunnskóla (Rúnar
Sigþórsson, 2008; Ragnar Ingi Aðalsteins-
son og Sigurður Konráðsson, 2006).
Þessi andstæðu sjónarmið enduróma
andstæð sjónarmið erlendis um gagnsemi
námskrárstaðla, samræmdra prófa og
ábyrgðarskyldu og gagnrýni fræðimanna
á þessa leið til umbóta í menntamálum
(Linn, 2000; Darling-Hammond, 2004).
Þessi gagnrýni hefur einnig beinst að því
sem fræðimenn kalla afturvirkni eða aftur-
virk áhrif (e. wash-back / backwash effect)
slíkra prófa. Afturvirkni hefur til dæmis
Hagnýtt gildi. Þótt núverandi kerfi samræmdra prófa í grunnskóla sé umdeilt hefur
skort rannsóknir þar sem reynt er að setja öndverð sjónarmið um prófin í fræðilegt sam-
hengi. Hagnýtt gildi greinarinnar felst í að bæta úr þessu að nokkru. Greinina má einnig
lesa í ljósi þess hvort vænta megi breytinga á íslenskukennslu á unglingastigi í kjölfar
breytinga á hlutverki samræmda prófsins í 10. bekk.