Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 150

150
Hreinn Pálsson
af hugmyndastraumum sem rekja má til
hans. Grein Gunnars setur Dewey í hug-
myndasögulegt samhengi. Það stingur
ögn í augun þegar Gunnar segir: „Hverjar
voru megináherslur umbótahreyfinga sem
tók að vaxa fiskur um hrygg upp úr 1890?
Í fyrsta lagi hafði orðið mikil framþróun í
barnasálfræði sem gaf nýja sýn á þroska
og námsferil barna“ (bls. 46). Draga verður
í efa gildi heimildanna sem vísað er til þar
sem barnasálfræði var varla til sem fræði-
grein um 1890 en vissulega má segja að á
þessum árum hafi orðið hugarfarsbreyting
sem stuðlaði að því að þroskasálfræðin
kom síðar fram. Grein Höllu setur hlutina
í íslenskt samhengi og listinn um dygð-
irnar (bls. 138-139) sem Lindström telur að
mikilvægt sé að vinna með í samræðu er
allrar athygli verður.
Jón Ólafsson á stutta en afar mikilvæga
grein um heimspekilegan pragmatisma
þar sem hann færir rök fyrir því „að best
sé að skilja pragmatisma út frá hlutverki
vafans í allri heimspekilegri og vísinda-
legri (fræðilegri) hugsun“ (bls. 155-156).
Ég leyfi mér að mæla sérstaklega með
þessari grein. Í neðanmálsgrein getur Jón
ýmissa þýðinga á hugtakinu pragmatismi
og hafnar þeim öllum þar sem engin þeirra
nái fyllilega merkingu hugtaksins. Aðrir
höfundar í bókinni fylgja Gunnari Ragnar-
syni og nota verkhyggju sem þýðingu á
pragmatisma. Forvitnilegt hefði verið ef
Jón hefði skýrt mál sitt betur með dæmum
eða að ritstjórar hefðu skýrt takmarkanir á
verkhyggju sem þýðingu á pragmatisma.
Guðmundur Heiðar Frímannsson
einbeitir sér að bók Deweys, Lýðræði og
menntun, frá 1916 og heldur „fram þeirri
túlkun á kenningu Deweys að menntun
og lýðræði séu tengd órofa böndum og
að það kristallist í hugmynd Deweys um
lýðræði sem samfélag vaxtar og þroska“
(bls. 128). Guðmundur Heiðar tekur fram
í upphafi (bls. 108) að Lýðræði og menntun
skeri sig úr öðrum verkum Deweys sökum
þess hversu aðgengileg bókin er þó hún
sé ekki alls staðar ljós og skýr. Kristján
Kristjánsson segir það „ekki heiglum hent
að lesa rit Johns Dewey sér til skilnings
og innblásturs“ (bls. 89). Kristján nefnir
tvær ástæður fyrir þessu, umfang og stíl.
Ritferill Deweys spannaði 71 ár og heildar-
ritsafnið er 37 þykk bindi. Kristján fjallar
um siðfræði Deweys, siðferðilegt sjálf og
siðferðilegt uppeldi. Það vekur athygli
að Kristján kýs að nýta sér tilvitnanasafn
Rogers Bergman án þess að tengja það
með beinum hætti í einstök verk Deweys.
Ég trúi ekki öðru en að Bergman hafi
gengið þannig frá tilvitnanasafni sínu
að sjá megi að t.d. Hugsun og menntun er
hluti af bindi 8 úr þriðja hluta heildarrit-
safnsins 1925-1953 og upphaflega gefið út
1933. Þetta verklag Kristjáns gerir lesand-
anum illmögulegt að átta sig á við hvaða
verk Deweys þeir Kristján og Bergman
styðjast nema að hann hafi heildarritsafnið
við höndina. Kristján segir Bergman hafa
dregið „kjarnann úr kenningu Deweys um
hið siðferðilega sjálf saman í níu kenni-
setningar“ (bls. 100). Kristján gerir grein
fyrir þessum níu kennisetningum á fjórum
síðum (bls. 101-104) og vissulega eru þær
forvitnilegar og létta þeim lífið sem sundl-
ar við að lesa frumverk Deweys.
Ólafur Páll Jónsson segir m.a. að at-
hyglisvert sé „að bera hugmyndir Deweys