Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Side 41

41
Málsvörnin1. er tilraun Platons til að skrásetja varnarræðu Sókratesar.
Að vísu hefur hann fágað hana svolítið í orðfæri og framsetningu,
eins og gengur og gerist þegar munnleg ræða er færð í letur.
Enginn heldur því fram að Málsvörnin sé orðrétt sú ræða sem
Sókrates flutti frammi fyrir dómstólnum.
Málsvörnin2. er efnislega séð varnarræða Sókratesar, en hvorki að
formi né stíl. Platon hefði hins vegar ekki farið of langt frá sann-
leikanum til að hægt væri að taka hann trúanlegan; algengt var að
ræður væru gefnar út eftir flutning og þá nokkuð breyttar, eins og
fyrirlestrar nú á dögum.
Málsvörnin3. er ekki heimild um varnarræðu Sókratesar, en hún
sýnir á hinn bóginn hvern mann Sókrates hafði að geyma. Hún er
eins konar mannlýsing, ræða sem Sókrates hefði getað haldið, hún
er trú manninum en ekki ræðunni.
Því lengra sem vikið er frá fyrsta sjónarmiðinu, því ótraustari verður
Málsvörnin sem heimild um varnarræðu Sókratesar, skoðanir hans og hann
sjálfan (hinn sögulega rétta Sókrates). Sjónarmið Sigurðar Nordals, sem
rakið var hér að ofan, virðist einna helst tilheyra öðrum flokknum, eða fara
bil beggja, fyrsta og annars flokks, enda talar hann um að Platon geti ekki
hafa farið fjarri „orðum Sókratesar“, þótt ekki hafi hann „orðrétt“ eftir.9
En þar sem tímasetningin virðist gegna veigamiklu hlutverki fyrir þessa
tvo flokka og ekki verður betur séð en hún sé fyrirfram gefin forsenda, þá
væri ekki úr vegi að spyrja sem svo hvort eitthvað gæti bent til þess að
Málsvörnin stæði nær þriðja flokknum en hinum fyrri. Höfum við eitthvað
í höndunum sem gæti gefið til kynna að Málsvörnin sé ekki skrifuð stuttu
eftir ræðu Sókratesar, heldur samin miklu síðar en Sigurður og margir
aðrir fræðimenn hafa gengið að sem vísu? Sumir fræðimenn eru á því að
svo sé og verður hér á eftir vikið að nokkrum atriðum sem teflt hefur verið
fram því til stuðnings.
9 Guthrie fer eiginlega úr einum flokknum í annan þegar hann segir: „[…] the most
reasonable supposition is that Plato (who makes a point of mentioning his own
presence at the trial: 34a, 38b), while doubtless polishing up and reducing to bet-
ter order what Socrates actually said, has not falsified the facts or the spirit of his
remarks […] he has given the substance of what Socrates said, and that, if anything
has been added by way of vindicating Socrates’s memory, it will be in keeping with
his real character and views […] in any case the account of his life and beliefs
which Plato gives us is true to the real man“ (W.K.C. Guthrie, A History of Greek
Philosophy, III, Cambridge: Cambridge University Press, 1969, bls. 478, n. 1).
SKýIN oG MÁLSVöRN SÓKRATESAR