Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Side 122

122
legur grundvöllur allra hluta. Þannig er enginn sterkur greinarmunur á
lífverum og lífvana hlutum. Allt eru þetta wu 物, sem oft er vísað til sem
„hluta“ og er einnig freistandi að kalla „fyrirbæri“ en er, þegar öllu er á
botninn hvolft, líklega óþýðanlegt yfir á vestræn mál þar sem það hliðrar
sér hjá hvers kyns greinarmun sem markast af tvíhyggju. Á nútímakín-
versku eru dýr kölluð dongwu 动物 – „wu sem hreyfast“. og manneskjan er
ekki síður wu en aðrir hlutir.
Að lifa í samræmi við náttúruna merkir því að öðlast innra samræmi í
takt við dao, þetta dao sem er að verki í öllum fyrirbærum og birtist í þeim
sem de. Án kartesískrar tvíhyggju efnis og anda reynist sjálfið vera af sama
toga og umhverfi þess. Því liggur beinast við að hefja leitina í sjálfum sér.
Í Daodejing er lögð til stjórnunaraðferð sem felst í því að vera lítt áber-
andi í miðju hringrásarinnar en koma hlutunum þannig í kring að allir
aðrir geri það sem þeim er ætlað eða gera best. Hér má grípa til líkingar-
innar um vagnhjólið á ný þar sem hinn kæni valdhafi tekur sér tómleika
dao í miðju hjólsins til fyrirmyndar. Hann þvingar ekki teinana til að snúast
heldur gerir þeim það kleift með þessum tómleika sínum – eða tómlæti.
Hann á að vera tómur í þeim skilningi að hann er laus við einstakar þrár og
hlutlaus gagnvart þegnum sínum.
Náttúran er fyrirmynd þessarar stjórnunaraðferðar og hegðar sér með
sambærilegum hætti. Eins og sagt er í Daodejing kemur náttúran fram við
menn eins og „hunda úr hálmi“.10 Slíkir stráhundar voru táknrænir munir
sem stillt var upp fyrir ákveðnar helgiathafnir en var hent að þeim loknum,
ekki ólíkt jólatrjám sem njóta helgrar stöðu yfir hátíðina en fara síðan í
ruslið eins og hvert annað sorp.11 Með öðrum orðum nýtur manneskjan
engrar sérstöðu í náttúruveröldinni. Eins og öll önnur fyrirbæri hættir hún
að vera til í núverandi formi og hverfist þá inn í hina miklu og gegndar-
lausu umbreytingu sem veraldarferlið er. Spekingurinn tekur sér náttúruna
til fyrirmyndar og kemur fram við almenning eins og hunda úr hálmi. Þar
eru engir mikilvægari en aðrir. Þeir gegna sínu hlutverki í lifanda lífi og
njóta þá ákveðinnar helgi en hverfa svo á vit umbreytingarferlisins og
gleymast eins og allt annað. Endanleg örlög hlutanna verða ekki umflúin.
Dauðinn er einfaldlega óhjákvæmilegur liður í endalausu alstreymi um-
breytinganna.
Dao markar ferli veraldarinnar. Það er ferlið sem á sér stað þegar heitt
10 Daodejing §5.
11 Þessu tímabundna hlutverki stráhundanna er nánar lýst í Zhuangzi, §14, bls.
37–38.
GeIR sIGuRðsson