Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2013, Blaðsíða 104

104
þess að verkunum var hafnað hefur byggst á staðhæfingum um illa upplýst
þjóðfélag, en horft er framhjá þekkingunni sem bjó að baki orðræðu þeirra
sem höfðu stöðu og vald til að móta smekk almennings og viðhorf hans
til myndlistar. Þá skorti ekki forsendur til að meta verkin heldur drógu þá
ályktun út frá skoðunum sínum og þekkingu að þau væru óæskileg.
Ú T D R Á T T U R
Viðtökur expressjónískra málverka Finns Jónssonar
í ljósi skrifa Alexanders Jóhannessonar um „Nýjar listastefnur“
Málverkið Örlagateningurinn eftir Finn Jónsson frá árinu 1925 er eitt höfuðverka
íslenskrar nútímalistar. Samt var verkið ekki fyllilega viðurkennt sem listsögulega
mikilvægt fyrr en árið 1970, eftir að það hafði verið sýnt í Strassborg. Viðtökusaga
verksins hefst þegar Valtýr Stefánsson ritstjóri Morgunblaðsins skrifar grein þar sem
hann gerir lítið úr samstarfi Finns við gallerí Der Sturm í Berlín. Í listsögulegum
skrifum hefur verið lögð áhersla á að skýra gagnrýni Valtýs og áhrif hennar á við-
tökur verksins með því að íslenskt samfélag hafi ekki haft forsendur til að meta
verkið að verðleikum og listamaðurinn því ákveðið að mála ekki fleiri verk í anda
Örlagateningsins. Í þessari grein er sett fram sú kenning að ákveðin þekking hafi legið
til grundvallar gagnrýni Valtýs. Því til rökstuðnings er sjónum beint að útgefnum
fyrirlestri Alexanders Jóhannessonar frá árinu 1920, þar sem hann fjallar um „Nýjar
listastefnur“ sem höfðu áhrif á Finn Jónsson.

Lykilorð: Málverk, nútímalist, expressjónismi, myndlistargagnrýni, menntamenn
A B S T R A C T
The reception of Finnur Jónsson’s expressionist paintings
considering the writings of Alexander Jóhannesson’s on
“New art movements”
The painting Die of Destiny by Finnur Jónsson from 1925 is considered a major work
in the history of Icelandic modern art. Yet the painting was not fully recognized as
art historically important until after it had been shown in Strasbourg in 1970. The
history of the painting’s reception starts with an article written by Valtýr Stefánsson,
editor of the newspaper Morgunblaðið, where he belittles the importance of Finn-
ur Jónsson’s collaboration with Gallery Der Sturm in Berlin. Art historians have
explained that Valtýr Stefánsson’s criticque and its impact on the work’s reception
are directly linked to the fact that the Icelandic society didn’t have the prerequisite
MaRgRét ElísaBEt ÓlafsdÓttiR