Peningamál - 01.03.2004, Side 60

miði sé verðstöðugleiki formlega gerður að megin-
markmiði peningastefnunnar og hafi hún önnur
markmið hafi verðstöðugleiki forgang umfram þau.
Hugsunin er að gefin séu skýr skilaboð um hvert sé
meginverkefni peningastefnunnar og á hvaða kvarða
beri að meta frammistöðu seðlabankans. Verðstöðug-
leiki er jafnframt skilgreindur með tölulegu verð-
bólgumarkmiði, helst til nokkurra ára. Með þessu er
þó ekki verið að segja að verðstöðugleiki sé mikil-
vægara markmið en önnur markmið hagstjórnar,
heldur endurspeglar það hverju hægt er að ná fram
með peningastefnunni og hverju ekki.3
Vandamálið við þessa skilgreiningu á verðbólgu-
markmiði er hins vegar að verðstöðugleiki er megin-
markmið peningastefnu flestra seðlabanka nú orðið
og fjöldi þeirra gefur opinberlega út töluleg
verðbólguviðmið jafnvel þótt viðkomandi ríki séu al-
mennt ekki talin meðal verðbólgumarkmiðsríkja eins
og fram kemur í næsta kafla. Augljóst dæmi er Evr-
ópski seðlabankinn sem hefur verðstöðugleika sem
eina markmið peningastefnunnar, nánar skilgreint
sem verðbólga undir en sem næst 2%. Almennt er
bankinn hins vegar ekki talinn á verðbólgumarkmiði,
og sjálfur hefur hann lagt áherslu á þá túlkun (sjá t.d.
tilvísanir í Truman, 2003).
Það sem e.t.v. greinir verðbólgumarkmiðsríki frá
öðrum ríkjum er hins vegar áhersla viðkomandi
seðlabanka á að auka gagnsæi peningastefnunnar og
reikningsskil seðlabankans. Af þessum sökum hafa
aukið gagnsæi og reikningsskil verið talin til megin-
einkenna verðbólgumarkmiðsstefnunnar. Þótt gagn-
sæi og reikningsskil peningastefnunnar hafi verið að
aukast víðast hvar (sjá t.d. Eijfinger og Geraats,
2002), kemur áhersla á þetta skýrast fram þar sem
seðlabankinn er ábyrgur fyrir að ná vel skilgreindu
tölulegu markmiði (sjá t.d. Debelle, 2001).
Aðrir hafa nefnt sem eitt einkenni stefnunnar að
hún hafi ekkert eiginlegt millimarkmið, en allar
mikilvægar upplýsingar séu nýttar til að ná mark-
miðinu og að verðbólguspáin sjálf verði í raun milli-
markmið peningastefnunnar (sjá t.d. Svensson, 1997,
og Mishkin, 2000a). Þetta greinir verðbólgumark-
miðsstefnuna frá fastgengisstefnu og peningastefnu
sem byggist á peningamagnsmarkmiði þar sem
gengisþróun og þróun peningamagns verða óhjá-
kvæmilega mikilvægasta mælistika ákvarðana í
peningamálum. Undir verðbólgumarkmiði skipta
hins vegar allar hagstærðir sem mögulega geta haft
áhrif á verðbólguframvinduna máli. Þetta þýðir
einnig að verðbólgumarkmiðið hvílir ekki á stöðugu
sambandi einnar hagstærðar við verðbólgu, eins og
t.d. sambandi peningamagns og verðbólgu. Það sam-
band hefur reynst mjög óstöðugt en það gerir notkun
peningamagns sem millimarkmiðs mjög erfiða.
Þessu til viðbótar hefur tækjasjálfstæði seðla-
banka stundum verið nefnt sem eitt megineinkenni
peningastefnu með verðbólgumarkmið (t.d. Mishkin
og Schmidt-Hebbel, 2001). Þetta telst þó varla leng-
ur til sérkenna verðbólgumarkmiðsríkja, samanber
almenna þróun til aukins seðlabankasjálfstæðis víða
um heim (sjá grein höfundar í Peningamálum,
2000/4), þótt verðbólgumarkmiðsríkin hafi vissulega
verið í fararbroddi þeirrar þróunar.
Einnig gerir það enn erfiðara að skilgreina ná-
kvæmlega peningastefnu með verðbólgumarkmiði
að verðbólgumarkmiðsríkin ganga sjálf mislangt í
þessum efnum (sjá nánar í fjórða kafla). Ekki er t.d.
algilt að seðlabankar hafi hlotið formlegt sjálfstæði
strax við upptöku verðbólgumarkmiðs, samanber
Englandsbanka sem fékk ekki formlegt sjálfstæði
fyrr en árið 1997 og sænska seðlabankann sem fékk
ekki formlegt sjálfstæði fyrr en árið 1999, en báðir
bankarnir tóku upp formlegt verðbólgumarkmið
nokkrum árum áður.
Gagnsæi peningastefnunnar var jafnframt oft á
tíðum ekkert sérlega mikið við upptöku verðbólgu-
markmiðsins. Þannig hófst t.d. útgáfa verðbólgu-
skýrslu í mörgum tilvikum ekki fyrr en nokkrum ár-
um eftir upptöku verðbólgumarkmiðsins. T.d. hóf
seðlabanki Ísraels ekki útgáfu verðbólguskýrslu fyrr
en árið 1998 og seðlabanki Chíle ekki fyrr en árið
2000, sex og tíu árum eftir að þeir tóku formlega upp
verðbólgumarkmið. Útgáfa opinberrar verðbólguspár
hófst oft einnig nokkru eftir að verðbólgumarkmiðið
var tekið upp, eins og t.d. í Svíþjóð, og enn eru dæmi
um að seðlabankar á verðbólgumarkmiði gefi ekki út
PENINGAMÁL 2004/1 59
mann og Svensson (1995) og Cottarelli og Giannini (1997), í nákvæmt
tilgreindan lista af skilyrðum, samanber t.d. Mishkin (2000a). Mismun-
andi útfærslur er einnig að finna í t.d. Mishkin og Schmidt-Hebbel
(2001), Masson o.fl. (1997), Bernanke o.fl. (1999) og Truman (2003).
3. Þótt ekki sé unnt að nota peningastefnuna til að viðhalda hagvexti kerf-
isbundið fyrir ofan þann vöxt sem skynsamleg notkun framleiðsluþátta
býður upp á hverju sinni getur skynsamlega ákvörðuð peningastefna
sem skilar lítilli og stöðugri verðbólgu aukið skilvirkni markaðshag-
kerfisins sem getur stuðlað að minni hagsveiflum og aukinni vaxtar-
getu hagkerfisins til langs tíma. Þetta er í raun meginframlag peninga-
stefnunnar til bættrar velferðar almennings.