Peningamál - 01.03.2004, Síða 76

ráðgjafar sinna næstráðenda. Taflan sýnir einnig að
yfirleitt eru ákvarðanir teknar í samræmi við vilja
meirihluta nefndarmanna (í fjórtán tilfellum) en í
fimm tilfellum er reynt að ná sameiginlegri niður-
stöðu um ákvörðun.
Allir seðlabankarnir, utan þess íslenska, halda
formlega vaxtaákvörðunarfundi sem haldnir eru með
föstu og opinberlega auglýstu millibili. Er það gert til
að auka áhrifamátt peningastefnunnar enn frekar og
draga athyglina frá daglegri markaðsþróun að verð-
bólguhorfum til lengri tíma. Fastákveðnir fundir gera
seðlabönkunum einnig kleift að miðla upplýsingum
um ástæður óbreytts aðhaldsstigs peningastefnunnar,
sem eru yfirleitt ekkert síður mikilvægar upplýsingar
en þær ástæður sem liggja að baki formlegum vaxta-
breytingum. Yfirleitt eru fundirnir haldnir mánaðar-
lega (í tólf ríkjum) og eru fundargerðir þeirra birtar
opinberlega í níu tilvikum til að auka enn frekar á
gagnsæi ákvörðunarinnar og tryggja betur reiknings-
skil nefndarmanna. Er þá fundargerðin ýmist birt í
heild eða útdráttur úr henni, útkoma atkvæðagreiðslu
og jafnvel hvernig einstaka nefndarmenn greiddu at-
kvæði.
4.4. Gagnsæi og reikningsskil
Með auknu sjálfstæði seðlabanka til að ákvarða pen-
ingastefnuna hefur sérfræðingum sem ekki hafa fengið
umboð almennings í lýðræðislegum kosningum verið
falinn mikilvægur hluti innlendrar hagstjórnar. Í því
ljósi er mikilvægt að ákvarðanatakan sé sem gagnsæj-
ust og að þeir sem taka ákvarðanirnar standi með ein-
hverjum hætti reikningsskil gerða sinna. Þetta er sér-
staklega mikilvægt þar sem byggt er á verðbólgumark-
miði, þar sem tímatafir frá beitingu stjórntækja seðla-
bankans þar til að markmiðið næst eru lengri og
sveigjanleiki peningastefnunnar að einhverju leyti
meiri en þegar notast er t.d. við gengis- eða peninga-
magnsmarkmið. Rannsóknir hafa t.d. sýnt að aukið
gagnsæi peningastefnunnar eykur skýrleika skilaboða
hennar og getur þannig dregið úr ófyrirséðum sveifl-
um í vöxtum og verðbólgu (sjá t.d. Fracasso o.fl.,
2003, og Demertzis og Hallet, 2002). Aðrar rannsókn-
ir hafa sýnt að aukið gagnsæi getur einnig dregið úr
gengissveiflum (Kuttner og Posen, 2000), lækkað her-
kostnað verðbólguhjöðnunar (sjá t.d. Chortareas o.fl.,
2002) og jafnvel lækkað verðbólgu að meðaltali (sjá
t.d. Chortareas o.fl., 2000, Faust og Svensson, 2000,
og Jensen, 2000). Debelle (2001) bendir jafnframt á að
aukið gagnsæi peningastefnunnar hjálpar til við að
byggja upp aukinn trúverðugleika hraðar en ella. Af
þessum ástæðum hafa þeir seðlabankar sem tekið hafa
upp verðbólgumarkmið lagt mikla áherslu á að auka
gagnsæi peningastefnunnar og reikningsskil hennar
gagnvart almenningi og stjórnvöldum (sjá t.d. Fry
o.fl., 2000, og Fracasso o.fl., 2003).
Ein skilvirkasta leið seðlabanka til að byggja upp
traust á hæfni sinni til að ná verðbólgumarkmiðinu er
að birta þá greiningu sem ákvarðanir hans byggjast á
þannig að almenningur, stjórnvöld og aðrir sérfræð-
ingar geti lagt mat á trúverðugleika greiningarinnar
og hæfni bankans. Af þessum sökum hafa allir bank-
arnir lagt töluverðan metnað í útgáfu verð-
bólguskýrslna (sjá t.d. Fracasso o.fl., 2003), eins og
sjá má í töflu 6. Flestir þeirra gefa út fjórar slíkar
skýrslur á ári en sumir þrjár eða aðeins tvær – og þá
stundum með tveimur stuttum uppfærslum þar á
milli. Lægst er útgáfutíðni seðlabanka Suður-Kóreu
sem gefur einungis út eina verðbólguskýrslu á ári.
Það liggur hins vegar í augum uppi að ákvarðanir í
peningamálum eru yfirleitt teknar oftar en verðbólgu-
skýrslurnar eru gefnar út. Það gefur til kynna að mik-
ilvægum upplýsingum um efnahagsframvinduna og
viðbrögð peningastefnunnar sé miðlað til almennings
eftir fleiri leiðum en í gegnum útgáfu verðbólgu-
skýrslunnar. Þetta kemur t.d. fram í rannsókn Anders-
sons o.fl. (2001) sem finna tölfræðilega marktæk
áhrif óvæntra tíðinda í ræðum yfirmanna sænska
seðlabankans á langtímavexti í Svíþjóð.
Þetta má einnig lesa út úr niðurstöðum Schmidt-
Hebbels og Tapias (2002) þar sem kemur fram að
aðeins um helmingur seðlabankanna reynir að láta
útgáfu verðbólguskýrslna og fundi peningastefnu-
nefndar fylgjast að (í sex tilvikum ávallt og í fjórum
tilvikum stundum). Niðurstaða fundanna verður þá
sjálfstæð og mikilvæg uppspretta upplýsinga um pen-
ingastefnuna og verðbólguskýrslan þjónar þá fremur
því hlutverki að miðla bakgrunnsupplýsingum fyrir
ákvörðunina en að miðla upplýsingum um hana sjálfa.
Í ljósi þess að peningastefna sem byggist á verð-
bólgumarkmiði krefst þess að aðhaldsstig stefnunnar
á hverjum tíma sé ákvarðað með hliðsjón af verð-
bólguhorfum nokkuð langt fram í tímann kemur ekki
á óvart að flestir bankanna birta verðbólguspá sína
opinberlega. Af þeim 19 bönkum sem birta tölulega
verðbólguspá eru 14 bankar sem einnig sýna líkinda-
dreifingu spárinnar. Hins vegar birtir aðeins rétt
PENINGAMÁL 2004/1 75