Peningamál - 01.07.2008, Qupperneq 5

I Verðbólguhorfur og stefnan í
peningamálum
Verðbólga langt umfram spár
Undanfarna þrjá mánuði hefur verðbólga aukist mikið og verið mun
meiri en Seðlabankinn spáði í apríl. Í júní mældist hún 12,7% á tólf
mánuðum, eða 4 prósentum meiri en í mars. Að nokkru leyti stafar
verðbólgan af ytri þáttum sem eru utan áhrifasviðs Seðlabankans. Að
mestu leyti er hún þó af innlendum rótum runnin, enda jókst kjarna-
verðbólga einnig mikið. Kjarnavísitala 3, sem undanskilur sveiflukennda
liði, opinbera þjónustu og vaxtaþátt húsnæðisliðar vísitölu neysluverðs,
hækkaði t.d. úr 7% í mars í 10,1% í júní. Verðbólga á öðrum fjórðungi
ársins reyndist u.þ.b. 2 prósentum meiri en Seðlabankinn spáði í apríl
og stefnir í svipaðan mun á þriðja ársfjórðungi.
Verðbólguhorfur til næstu tveggja ára hafa versnað verulega
miðað við spá Seðlabankans í Peningamálum 2008/1. Framan af
tímabilinu endurspeglar það fyrst og fremst áhrif aukinnar verðbólgu
sem þegar eru komin fram, en einnig lægra gengi krónu. Þótt dregið
hafi fyrr úr hagvexti en áður var reiknað með dugir það ekki til. Á
næsta ári leiða annarrar umferðar áhrif til þess að verðbólga hjaðnar
hægar en ella, m.a. vegna meiri hækkunar launa. Á hinn bóginn fer
áhrifa hærri stýrivaxta en í síðustu grunnspá að gæta í vaxandi mæli
síðar á því ári. Minni hagvöxtur í ár og 2010 hjálpar einnig til.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem lágu fyrir 1. júlí 2008, en spár byggjast á
upplýsingum til 26. júní.
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Meiri verðbólga og minni hagvöxtur
Verðbólga á öðrum fjórðungi ársins reyndist umtalsvert meiri en Seðlabankinn spáði í apríl og verðbólguhorf-
ur til næstu þriggja ára hafa versnað að óbreyttum þeim stýrivaxtaferli sem birtur var í apríl sl. Á sama tíma
berast vísbendingar um að þjóðarbúskapurinn sé að kólna nokkru hraðar en áður var búist við. Fyrstu merki
þess að samdráttarskeið sé í vændum eru að koma í ljós. Þessar aðstæður setja peningastefnuna í vandasama
stöðu. Verðbólguþróunin bendir til þess að þörf sé á auknu aðhaldi á meðan minnkandi eftirspurn gæti bent
til þess að draga muni úr verðbólguþrýstingi á næstu misserum. Forgangsröðun peningastefnunnar er skýr.
Verðbólgumarkmiðið hefur forgang, ekki aðeins vegna þess að um það eru ótvíræð ákvæði í lögum, heldur
einnig vegna þess að þegar horft er lengra fram í tímann fylgir því mikill kostnaður að vinna ekki bug á verð-
bólguvanda. Af því hlýst meira framleiðslutap en ella. Í grunnspánni sem hér er birt er aðhald aukið með því
að halda stýrivöxtum óbreyttum töluvert lengur en í spánni sem birt var í apríl. Svipuðum árangri má ná með
því að hækka stýrivexti nokkuð nú, en lækka þá heldur fyrr en í grunnspánni. Í spám af þessu tagi er gengið
út frá því að helstu markaðir sem skipta sköpum fyrir miðlun peningastefnunnar séu virkir. Á það hefur skort
undanfarna mánuði. Það skapar óvissu um framhaldið, ekki síst um gengisþróunina. Því er ekki hægt að útiloka
óhagstæðari gengisþróun framan af en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Ljóst er einnig að veruleg hætta er á meiri
launahækkunum en gert er ráð fyrir í grunnspánni, einkum ef gengisþróun verður óhagstæð, því að forsendur
kjarasamninga munu ekki standast. Verði sú raunin getur verðbólgan orðið meiri framan af og langdregnari en
í grunnspánni og óhjákvæmilegt að hækka stýrivexti enn frekar, þrátt fyrir samdrátt í þjóðarbúskapnum.
Mynd I-1
Verðbólga á ýmsa mælikvarða
janúar 2001 - júní 2008
12 mánaða breyting (%)
Vísitala neysluverðs
Vísitala neysluverðs án húsnæðis
Kjarnavísitala 3 án skattaáhrifa
Vísitala án beinna áhrifa lækkunar óbeinna skatta
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
20082007200620052004200320022001
Heimild: Hagstofa Íslands.