Peningamál - 01.07.2008, Qupperneq 68

F JÁRMÁLAMARKAÐIR
OG AÐGERÐIR SEÐLABANKANS
P
E
N
I
N
G
A
M
Á

2
0
0
8
•
2

68
Flestallir seðlabankar halda gjaldeyrisforða í einhverjum mæli. Til-
gangurinn getur verið mismunandi og því eru engar reglur eða
almennt viðurkennd viðmið til um hver skuli vera lágmarksstærð
forða1.
Gjaldeyrisforðinn aukinn gegnum reglubundinn gjaldeyriskaup
Haustið 2002 hóf Seðlabankinn að kaupa gjaldeyri á innlendum
gjaldeyrismarkaði eftir fyrirfram tilkynntri áætlun2. Frá þeim tíma og
fram á þetta ár keypti bankinn rúmlega 2 milljarða Bandaríkjadala
á innlendum millibankamarkaði með reglulegum kaupum. Andvirði
kaupanna var í fyrstu varið til þess að endurgreiða erlendar skamm-
tímaskuldir Seðlabankans og lauk því upp úr miðju ári 2003. Í kjöl-
farið voru endurgreiddar erlendar skuldir ríkissjóðs og leiddi það til
þess m.a. að hreinar erlendar skuldir ríkissjóðs eru nú engar. Á vissan
hátt má segja að í því felist óbeinn gjaldeyrisforði í þeim skilningi
að skuldlaus ríkissjóður með viðunandi lánshæfi smat hefur að öðru
jöfnu greiðan aðgang að alþjóðlegum lánsfjármörkuðum. Reglu-
legum gjaldeyriskaupum var tímabundið hætt í lok mars sl. vegna
aðstæðna sem þá ríktu á gjaldeyrismarkaði. Þau verða hafi n á ný
þegar aðstæður leyfa.
Gjaldeyrisforðinn stórefl dur gegnum erlenda lántöku
Gjaldeyrisstaða Seðlabankans efl dist úr 7 milljörðum króna á miðju
ári 2001 í um 60 milljarða króna haustið 2006. Undir lok þess árs
var tekið erlent lán fyrir frumkvæði Seðlabankans í því skyni að efl a
forðann. Lántakan leiddi til þess að gjaldeyrisforði bankans tvöfald-
aðist. Í rammagrein í Fjármálastöðugleika 2007 var fjallað um efl -
ingu forðans og sjónarmið sem höfð voru til hliðsjónar á þeim tíma.
Aðgengi að erlendu lausafé efl t með gerð skiptasamninga
Í maí sl. gerði Seðlabankinn tvíhliða gjaldmiðlaskiptasamninga við
þrjá norræna seðlabanka að fjárhæð samtals 1,5 milljarðar evra.
Skiptasamningarnir eru í reynd ígildi forða. Að þeim meðtöldum
er gjaldeyrisforði Seðlabankans í dag um 3,5 milljarðar evra, þ.e.
um 400 milljarðar króna. Þar sem erlendar skuldir Seðlabankans eru
engar um þessar mundir hefur gjaldeyrisstaða hans efl st úr um 7
milljörðum króna á miðju ári 2001 í um 400 milljarða króna. Vilji
stjórnvalda stendur til þess að efl a gjaldeyrisforðann enn frekar og
er unnið að því.
Ísland
Svíþjóð
Nýja Sjáland
Ástralía
Kanada
Mynd 2
Gjaldeyrisforði í % af erlendum
skuldum þjóðarbúsins
Árlegar tölur 1990-2007
%
Heimild: IMF.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
Mynd 3
Gjaldeyrisforði Seðlabanka Íslands
Ársfjórðungstölur
Ma.kr.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
50
100
150
200
250
‘082007200620052004200320022001
1. Í þriðja hefti Peningamála árið 2005 birtist grein eftir Hauk C. Benediktsson og
Sturlu Pálsson um gjaldeyrisforða seðlabanka. Þar er m.a. skýrður tilgangur ríkja með
forðahaldi.
2. Á fyrri hluta ársins 2000 var gjaldeyrisforði Seðlabanka Íslands liðlega 30 milljarðar
króna. Á miðju því ári hóf bankinn að grípa inn í viðskipti á gjaldeyrismarkaði í því
skyni að reyna að hamla gegn lækkun á gengi krónunnar sem hófst þá um vorið.
Til þess að ganga ekki á gjaldeyrisforðann voru inngripin fjármögnuð með erlendum
skammtímalánum. Þetta leiddi til þess að gjaldeyrisstaða Seðlabankans rýrnaði verulega
og var aðeins um 7 milljarðar króna á miðju ári 2001. Síðustu inngrip bankans á
gjaldeyrismarkaði fóru fram haustið 2001. Í grein sem birtist í fyrsta hefti Peningamála
árið 2003 fjölluðu Gerður Ísberg og Þórarinn G. Pétursson ítarlega um inngripin og áhrif
þeirra á gengi krónunnar. Niðurstaða þeirra var að þau hefðu verið frekar takmörkuð.
Rammagrein 1
Gjaldeyrisforði
Seðlabanka Íslands
Ísland
Svíþjóð
Nýja Sjáland
Ástralía
Kanada
Mynd 1
Gjaldeyrisforði 1990-2007
% af VLF
Heimild: IMF.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90