Peningamál - 01.05.2010, Qupperneq 14

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
14
aðstæður yrði innlend eftirspurn veikari en í grunnspánni, slakinn meiri
og samdráttarskeiðið lengra.
Hlutfall einkaneyslu af landsframleiðslu á raunvirði fór lægst
í tæplega 47% á fjórða ársfjórðungi 2008. Þetta er lægsta hlutfall
einkaneyslu af landsframleiðslu frá því að mælingar hófust en hlutfall-
ið hefur verið um 57% að meðaltali síðustu þrjátíu ár. Hlutfallið hefur
heldur hækkað frá árslokum 2008 og mældist í árslok 2009 um 51%.
Samkvæmt grunnspánni heldur það áfram að hækka og er komið
í tæplega 53% í lok spátímans. Spáin um bata einkaneyslu er því
varfærin, enda heimilin skuldsett og lækkun ráðstöfunartekna mikil. Í
fráviksdæminu er hins vegar gert ráð fyrir að batinn verði enn hægari
og að hlutfall einkaneyslu af landsframleiðslu haldist svo til óbreytt í
rúmlega 50% út spátímann. Í því felst að vöxtur einkaneyslu verður
tæplega 1% á þessu ári og u.þ.b. 1% á næstu tveimur árum, sem er
nokkru minni vöxtur en í grunnspánni. Hagvaxtarhorfur samkvæmt
fráviksdæminu eru því dekkri og yrði samdráttur landsframleiðslu á
þessu ári hátt í 4%. Meiri slaki í þjóðarbúinu kallar að öðru óbreyttu
á lægri vexti sem valda heldur lægra gengi krónunnar á spátímanum.
Lægri vextir og lægra gengi krónunnar styðja við fjárfestingu og
útflutning sem, ásamt minni innflutningi, leiðir til þess að hagvöxtur
næstu tveggja ára er svipaður og í grunnspánni. Eins og sjá má á mynd
I-17 er framleiðsluslakinn meiri en í grunnspánni á öllu spátímabilinu.
Lægri vextir og lægra gengi vega síðan á móti meiri slaka og leiða til
þess að verðbólga verður mjög svipuð og í grunnspánni (mynd I-18).
Hraðari aðlögun raungengis að langtímajafnvægi
Í grunnspánni er gert ráð fyrir að raungengið sé nú undir langtíma-
jafnvægisgildi og verði það um nokkurn tíma vegna mikillar erlendrar
skuldsetningar þjóðarbúsins og hárrar áhættuþóknunar á íslenskar
fjáreignir, sem m.a. endurspeglar takmarkaða trú á gengi krónunnar
og lélegt lánshæfismat íslenskra aðila. Raungengisþróunin í grunn-
spánni er því svipuð og t.d. þróun raungengis í Finnlandi í kjölfar fjár-
málakreppunnar snemma á tíunda áratug síðustu aldar. Í því felst að
raungengið er í lok spátímans tæplega 10% undir langtímagildi sínu.7
Um þessa gengisspá ríkir hins vegar mikil óvissa þar sem mjög erfitt
er að spá um gengi gjaldmiðla. Því er ekki útilokað að snarpur við-
snúningur í utanríkisviðskiptum, meiri trúverðugleiki efnahagsstefnu
stjórnvalda, hagstæðari þróun erlendra skulda (t.d. vegna betri heimta
á erlendum eignum) og bætt lánshæfismat íslenskra aðila geti leitt til
þess að raungengið hækki hraðar og verði hærra en gert er ráð fyrir
í grunnspánni.
Í þessu fráviksdæmi er því gert ráð fyrir því að raungengið hækki
hraðar en í grunnspánni og að þróunin verði frekar í takt við reynslu
Suður-Kóreu og Tælands eftir fjármálakreppuna þar á seinni hluta
tíunda áratugar síðustu aldar og verði u.þ.b. komið í jafnvægi á seinni
hluta spátímans. Þótt hærra raungengi dragi eitthvað úr vexti útflutn-
ings, ætti mikil skuldsetning íslenskra útflutningsfyrirtækja í erlendri
7. Þetta langtímajafnvægi er jafnframt heldur lægra en söguleg meðaltöl gefa til kynna. Sjá
greinar Ásgeirs Daníelssonar (2009), „QMM: A steady state version“, Seðlabanki Íslands
Working Papers, og Roberts Tchaidze (2007), „Estimating Iceland‘s real equilibrium
exchange rate“, IMF Working Papers, nr. 07/276.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd I-18
Verðbólga - fráviksdæmi
Breyting frá fyrra ári (%)
Grunnspá
Fráviksdæmi með veikari einkaneyslu
Fráviksdæmi með sterkara raungengi
Verðbólgumarkmið
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2013201220112010‘09
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd I-17
Framleiðsluspenna - fráviksdæmi
% af framleiðslugetu
Grunnspá
Fráviksdæmi með veikari einkaneyslu
Fráviksdæmi með sterkara raungengi
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2013201220112010‘09