Glóðafeykir - 01.04.1984, Blaðsíða 54

54
GLÓÐAFEYKIR
lesa í þætti Jóns, sem áður er til vísað. Árið 1938 fluttu þau hjón alfarin
til Sauðárkróks. Mann sinn missti Guðrún árið 1960. Eftir það
dvaldist hún lengstum hjá börnum sínum á vetrum en heima á
Sauðárkróki á sumrin. Börn þeirra hjóna eru þrjú: Anganíýr, búfastur
í Grindavík, Freysteinn og Maren, bæði í Reykjavík.
Ferill Guðrúnar frá Lundi er ævintýri líkastur. Hún var alls
ómenntuð, lærði þó í æsku að lesa og skrifa og naut nokkurrar fræðslu
hjá heimiliskennara á þeim árum, er foreldrar hennar bjuggu í Enni.
Og hún reyndist nærtæk sönnun um þann arf, sem íslensk alþýða hefur
löngum hlotið í vöggugjöf. Ung að árum hóf hún að skrifa sögur og
hélt því áfram í hjáverkum meðan valdið gat penna. Þá urðu til m.a.
frumdrögin að Dalalífi, hinni þjóðfrægu skáldsögu. En eftir að hún
giftist rösklega tvítug og fór að búa, varð hún að láta af þess konar
dútli. „Staða bóndakonunnar á þessum árum var ekki slík, að tími
gæfist til að sinna þvílíkum hégóma. Varð hún því að leggja þessi
bernskubrek sín er hún nefndi svo á hilluna og mest af því var lagt í eld
og brennt til ösku. En þegar búskapnum lauk og börnin voru
uppkomin og farin að heiman var aftur tekið til óspilltra málanna.
Dalalífið, sem sloppið hafði við brennuna, var grafið upp og aukið og
endurbætt, kom fyrsta bindi þess út 1946.” (St. Magn.). Þá var Guðrún
tæplega sextug. Síðan rak hver bókin aðra. Þessi ómenntaða
alþýðukona varð á efri árum einn mest lesm höfundur þjóðarinnar,
bækur hennar margar metsölubækur um árabil og efstar á
útlánaskrám bókasafna. Afköstin voru með eindæmum. Alls urðu
bækurnar 27 - og hverrar nýrrar sögu beðið með eftirvæntingu; kom
hin síðasta út árið 1973. Víst fengu bækur hennar misjafna dóma hjá
sumum ’lærðum’ gagnrýnendum. En þjóðin felldi sinn dóm.
Hvers konar undur hafði gerst? Ekki annað en það, að með
skáldkonunni Guðrúnu frá Lundi birtist íslensk alþýðumenning holdi
klædd. Hún skrifaði einfaldan og látlausan stíl, án allra ritkækja og
stílbragða, er sumir höfundar temja sér til að reyna að vera frumlegir
og vekja á sér eftirtekt. Hún skrifaði á hreinu og ómenguðu
alþýðumáli. Og hún skrifaði um fólk sem hún gerþekkti yst sem innst.
Sögupersónur hennar voru steyptar í móti íslenskrar sveitaalþýðu,
hold af hennar holdi. Þær elska og gleðjast, hata og þjást. Um þetta
fólk og samskipti þess í blíðu og stríðu skrifaði Guðrún af einstakri
innlifun. Það gerði gæfumuninn - og aflaði þessari öldnu alþýðukonu
fádæma vinsælda sem rithöfundi.
„Guðrún Árnadóttir var í meðallagi ha vexti, nokkuð þrekin,