Sagnir - 01.06.1998, Síða 66

SAGNIR ‘ 9865
Ímyndunaraflið til valda
Íslenskt fullveldi í 80 ár
miklum breytingum jafnt hið ytra sem innra. Byltingarhetjur
eins og Maó42 og Karl Marx43 tóku að prýða síður
skólablaðanna ásamt slagorðum um að bylting væri hafin.44
Ekki var síður gert vel við Che Guevara sem fékk jafnvel ljóð
í sinn hlut.45 Norðlendingum var það mikið í mun að segja
skilið við fortíðina að þeir breyttu nafni skólablaðsins sem hét
Muninn í Hælistíðindi sem mun hafa verið
nöpur ádeila á hvernig komið væri fyrir
Menntaskóla Akureyrar.46 Þannig átti
kerfið stöðugt erfiðar uppdráttar
meðal unga fólksins. Það leit tortryg-
gnisaugum jafnt á innlenda sem erlen-
da valdhafa.
DEILT Á VÍETNAMSTRÍðIð OG NATO
Víetnamstríðið hafði verið eitt helsta mótmælaefni ´68 mót-
mælanna. Æskulýðsfylking Alþýðubandalagsins hafði hafið
baráttuna gegn stríðsrekstri Bandaríkjanna í Víetnam sem
einangraður en hávær minnihlutahópur.47 Auk fylkingarinnar
voru ýmsar nefndir stofnaðar til höfuðs Víetnamstríðinu. Þær
urðu skammlífar en með stofnun hverrar nýrrar nefndar kom
fram skeleggari afstaða gegn hlutdeild Bandaríkjanna í
stríðinu.48 Aukið líf var fært í samtök herstöðvaandstæðinga
með endurreisn samtakanna vorið 1972. Slagorðið „Ísland úr
Nato-herinn burt“ var tekið upp og með það að vopni var
skundað til Keflavíkur í mótmælaskyni.49
Róttækni festi sig í sessi meðal stúdenta næstu árin.
Vinstri menn treystu stöðu sína með sífellt sterkari slagorðum.
Í Stúdentablaðinu frá 1. maí 1972 gat að líta eftirfarandi hvat-
ningu á forsíðu: „NÁMSMENN Í REYKJAVÍK –
Fjölmennið á útifundinn og kröfugönguna 1. maí og sýnið
þannig stuðning við verkalýðinn og baráttu hans.“
Ennfremur:
Mætum öll á morgun [...] til að taka hressilega og
hreinskilningslega á móti WILLIAM RODGERS,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna og skósveini Nixons.
Þá sakar heldur ekki að hafa það í huga í leiðinni að um
þessar mundir [...] eru liðin tvö ár síðan fjórir banda-
rískir stúdentar voru skotnir til bana í mótmælagöngu
gegn styrjöldinni í Víetnam.50
Daginn eftir meinuðu róttæk ungmenni bandaríska utanríkis-
ráherranum að skoða miðaldahandrit í Árnagarði.51 Hægri-
stúdentar brugðust hart við með yfirlýsingu sem Vaka sendi
frá sér en í henni segir að
þeir sem aðhyllast skoðanir valdbeitingarmanna og
meiri hluta Stúdentaráðs, eru fremur
fámennur hópur öfgamanna, og barát-
tuaðferðir þeirra eru með allt öðru
móti en þorra stúdenta. Stúdentaráð
Háskóla Íslands hefur tekið upp þá
stefnu að styðja baráttu Þjóðfrelsis-
fylkingarinnar í Vietnam eða
skæruliðasveita kommúnista þar í landi. [...] Vaka
lýsir yfir samúð sinni með vietnömsku þjóðinni og
átelur jafnframt harðlega þá menn, sem taka upp
hanzkann fyrir annan styrjaldaraðilann og fordæma
hinn.52
KOMMAKLÍKUR OG HIPPAMENNING
Þó svo vinstri menn væru háværir í kröfugerðum sínum voru
markmiðin fremur óljós. Upp úr 1972 tóku róttæklingar að
bregðast við því með stofnun kommúnískra samtaka.
Smáklíkur menntskælinga tóku að myndast utan um
hugmyndafræði kennda við Maó og Trotský. Baráttan skyldi
nú fá á sig agaða og fræðilega mynd. Þeir róttæklingar sem
gengu þessum klíkum á hönd höfðu nú fengið prógramm í
hendur sem bauð upp á allsherjar lausnir. Aldrei urðu
klíkurnar fjölmennar, enda fyrst og fremt bundnar við
menntaskólana, en þær bárust hins vegar mikið á.53
Um sömu mundir hafði hópur ungs fólks tileinkað sér
sinn eigin lífstíl sem gekk að mörgu leyti á skjön við „hið
reglubundna og formfasta líf venjulegra borgara“ sem þótti
einkennast af „andleysi og efnishyggju [...].“54 Unga fólkið
vildi þó upp til hópa ekki fara á mis við lystisemdir lífsins.
Þeir sem sögðu neysluhyggjunni stríð á hendur fordæmdu
slíkan „smáborgaraskap.“ Dæmi um þess háttar gagnrýni
birtist í skólablaði MA þar sem deilt var á útskriftarnema fyrir
að efna til „drykkju- og afslöppunarferðar á Spáni [...].“55
Þeir sem lengst gengu í þessum efnum voru hipparnir
sem hugðust segja skilið við neyslusamfélagið með því að
treysta sem mest á sjálfsþurft og eigin
sköpunargleði.56 Þeir hugðust breyta
þjóðfélaginu með eigin lífsstíl sem
sagður var einkennast af ást og frið. Þeir
sem tóku hippadrauminn alvarlega og
vildu ekkert með samfélagið hafa voru
algerlega á skjön við þá róttæklinga sem
vildu breyta þjóðfélaginu með pólitískri
orðræðu og aðgerðum.
Hér voru komnir fram tveir megin-
straumar sem áttu sér sameiginlegan
óvin en baráttuaðferðirnar voru hins
vegar gjörólíkar. Þeir sem kröfðust
baráttu sökuðu hippana um að flýja
veruleikann með algeru aðgerðarleysi.57
Hipparnir héldu því hins vegar fram að
fyrst yrði að breyta einstaklingnum áður
Smáklíkur menntskælinga
tóku að myndast utan um
hugmyndafræði kennda við Maó og
Trotský. Baráttan skyldi nú fá á
sig agaða og fræðilega mynd.
Kurteisisheimsókn herskipa Atlantshafsbandalagsins í Reykjavíkurhöfn og viðbrögðin
við henni.