Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1998, Qupperneq 16

Einar Sigurbjörnsson og Pétur Pétursson
Þeir menn sem báru hag landsins og velmegun þjóðarinnar fyrir brjósti sáu að
efla varð menntun presta vegna lykilstöðu þeirra í samfélaginu og stjórnkerfinu.
Margir gagnrýndu Bessastaðaskóla fyrir að veita hvorki nógu góða prestsmennt-
un né nægilega góðan undirbúning undir háskólanám. Baldvin Einarsson skrif-
aði ítarlega ritgerð um skólamál á Islandi þar sem hann andmælti þeim fullyrð-
ingum að kennarar og nemendur Bessastaðaskóla stæðu sig ekki sem skyldi.
Hann taldi slæman undirbúning kandídata frá Bessastaðaskóla til háskólanáms
hvorki stafa af hirðuleysi kennara né dugleysi nemenda heldur af lélegum aðbún-
aði skólans. Hann lagði til að á Islandi yrði stofnaður framhaldsskóli sem tæki
við af Latínuskólanum og vildi hann að þar væri kennd guðfræði, heimspeki,
náttúrufræði, læknisfræði og verslunarfræði. Þessar tillögur urðu til að hreyfa við
yfirvöldum skólamála í danska ríkinu.
Tómas Sæmundsson var ekki ánægður með skóla og fræðslumál á íslandi.
Hann lagði til að námið í Latínuskólanum yrði lengt um eitt ár og miða það við
prestsstarfið. Tillögur voru lagðar fram um stofnun nýs skóla og þar átti biskup
landsins og landlæknir að vera meðal kennara. í þessum tillögum var gert ráð
fyrir að guðfræði og læknisfræði væru aðalgreinarnar. Mörgum íslendingum sem
um þetta mál fjölluðu þótti það þjóðráð að kenna prestsefnum frumatriði í lækn-
isfræði til þess að bæta landsmönnum upp hið mikla læknisleysi sem hér var við-
loðandi lengst af 19. öldinni. Ýmsir prestar lögðu stund á lækningar og höfðu
sumir hlotið einhverja þjálfun á því sviði ýmist með sjálfsnámi eða hjá land-
lækni. Margar prestsfrúr voru líka liðtækar á þessu sviði. Sóknarbörn leituðu
þannig til presta sinna með flest mál bæði líkamleg og andleg.
Fyrsta sinn sem endurreist Alþingi kom saman í Reykjavík árið 1845 bar Jón
Sigurðsson fram frumvarp sitt um þjóðskóla, þ.e.a.s. háskóla þar sem aðal-
kennslugreinar yrðu guðfræði, lögfræði og læknisfræði. Áður hafði hann kynnt
skólastefnu sína og hugmyndina um þjóðskóla í riti sínu Nýjum félagsritum þar
sem hann lagði til að Reykjavík yrði miðstöð fræða og menntunar í landinu. í
meðferð þingsins var tillagan þannig að bæta skyldi latínuskólann og stofna um
leið Prestaskóla. Helgi biskup Thordersen samdi ítarlegar tillögur um væntan-
legan Prestaskóla. Þessar tillögur biskups voru síðan að mestu lagðar til grund-
vallar konungsbréfi um stofnun prestaskóla á íslandi. Háskólaráð Kaupmanna-
hafnarháskóla lagðist hins vegar gegn því að veitt yrði kennsla í læknisfræði
samhliða guðfræðinni og úr því varð ekki.
Prestaskólinn í Reykjavík var stofnsettur með konungsbréfi 21. maí 1847.
Hann var eins og áður sagði settur í fyrsta skipti við hátíðlega athöfn á sal Lærða
skólans 2. október 1847 og telst hann stofndagur skólans. Hann var í fyrstu
tveggja ára skóli og skyldu þar vera tveir fastráðnir kennarar.
Fyrsti forstöðumaður Prestaskólans var dr. Pétur Pétursson sem hafði verið
14