Gerðir kirkjuþings - 2009, Qupperneq 9

9
Ávarp forseta kirkjuþings, Péturs Kr. Hafstein

Virðulega kirkjuþing.
Góðir gestir.

Ráðherraskipti og frumvarp til nýrra þjóðkirkjulaga
Verið öll hjartanlega velkomin til kirkjuþings 2009. Ég býð sérstaklega velkominn
þann ráðherra, sem nú fer með kirkjumál í ríkisstjórninni, frú Rögnu Árnadóttur.
Kirkjuþing væntir góðra samskipta við ráðherra og ráðuneyti hennar um þau málefni
er varða þjóðkirkjuna og óskar henni velfarnaðar og Guðs blessunar. Með sama hætti
færi ég fyrrverandi kirkjumálaráðherra, Birni Bjarnasyni, einlægar þakkir kirkjuþings
fyrir góð og gjöful samskipti þau tæpu sex ár, sem hann hafði kirkjumálin með
höndum í ríkisstjórn. Það var eitt af síðustu embættisverkum Björns sem kirkju-
málaráðherra að leggja fyrir ríkisstjórnina það frumvarp til nýrra þjóðkirkjulaga, sem
kirkjuþing samþykkti 2008 og hafði hann fullan hug á að fylgja því vel eftir. Hins
vegar tókst ekki að afgreiða málið úr ríkisstjórn áður en til stjórnarskipta kom í byrjun
febrúar á þessu ári. Vegna hins sérstaka ástands í þjóðfélaginu um þær mundir og þess
skamma tíma, sem var til nýrra alþingiskosninga, þótti ekki ráðlegt að hreyfa málinu
frekar að sinni og raunar ekki heldur á sumarþingi Alþingis. Það er enn talið
hyggilegra að láta þetta mál hvíla um sinn. Verði það ekki lagt fram á því Alþingi,
sem nú situr, kemur það væntanlega til kasta nýkjörins kirkjuþings haustið 2010 að
ákveða hvort þeirri ósk verður beint til ráðherra að nýju að flytja á Alþingi frumvarp
til nýrra þjóðkirkjulaga, eftir atvikum óbreytt eða í eitthvað breyttri mynd.

Niðurskurður og réttarstaða þjóðkirkjunnar
Við komum hér saman fyrir rúmu ári á merkum tímamótum í sögu þjóðkirkjunnar
þegar þess var minnst að hálf öld var liðin frá því kirkjuþing kom saman til síns fyrsta
fundar og liðug 75 ár frá því kirkjuráð var sett á laggirnar. Þá var nýlega riðin yfir
íslensku þjóðina holskefla efnahagshamfara, sem ekki sér enn fyrir endann á. Það setti
vitaskuld mark sitt á hátíðarhöldin og ytri umbúnað kirkjuþings og gerir enn eins og
raunin er um svo ótalmargt annað í samfélaginu. Þjóðkirkjan hefur eins og aðrir
fundið skóinn að sér kreppa og er reiðubúin til að taka á sig byrðar með samningi við
ríkisvaldið um tímabundinn niðurskurð fjárframlaga til kirkjunnar. Þessi samningur,
sem nú er í burðarliðnum og kemur til kasta kirkjuþings, er reistur á ótvíræðri
réttarstöðu kirkjunnar gagnvart ríkisvaldinu. Sú réttarstaða grundvallast á aldagömlum
eignarrétti kirkjunnar á þeim kirkjujörðum og kirkjueignum, sem ríkissjóði voru
endanlega fengnar í hendur með kirkjujarðasamkomulaginu 1997, þar sem kveðið var
á um yfirfærslu eignarréttarins til ríkisins og framtíðargagngjald úr ríkissjóði á móti.
Þessi samningur fól í sér fullnaðaruppgjör milli þjóðkirkjunnar og ríkisins vegna
þeirra verðmæta, sem ríkissjóður hafði tekið við 90 árum áður eða 1907. Efnisatriði
hans voru lögfest og marka stöðu kirkjunnar gagnvart ríkisvaldinu hvort sem 62. gr.
stjórnarskrárinnar um þjóðkirkjuna og stuðning ríkisvaldsins við hana heldur gildi
sínu eða yrði felld brott. Það hljóta allir sanngjarnir menn og réttsýnir að sjá að ríkið
getur ekki vanefnt samninginn frá 1997 eða Alþingi breytt honum með lögum í
berhögg við vilja þjóðkirkjunnar án þess að það skapi alvarlegan réttarágreining.
Þessu er mikilvægt að halda til haga.

Hjálparstarf kirkjunnar aldrei brýnna
Þjóðkirkjan er ekki aðeins reiðubúin til að taka á sig sanngjarna hlutdeild í þeim
búsifjum, sem þjóðfélagið allt hefur orðið fyrir við brotlendingu hinnar gálausu