Orð og tunga - 01.06.2010, Blaðsíða 13

Ari Páll Kristinsson: Um íslenska örnefnastýringu
• • /
3 Ornefni utan Islands
3
Örnefni í íslensku máli geta vitaskuld vísað til staða utan hins íslenska
málsvæðis. Einn angi íslenskrar örnefnastýringar getur því lotið að
rithætti og annarri meðferð þeirra. Taka má nöfn erlendra borga sem
dæmi um slíkan nafnaflokk. Sum þeirra eiga fullkomlega íslenskan
búning í ritmyndum, framburði og beygingu, svo sem borgarheitin
Stdkkhólmur og Kaupmannahöfn. Önnur eiga fastar rit- og/eða fram-
burðarmyndir en ekki fasta beygingu, svo sem borgarheitið Madríd
sem ýmist fær eignarfallsendingu eða ekki. Enn önnur hafa að meira
eða minna leyti íslenskaðan framburð, svo sem Nezv York, sem ís-
lenskumælandi fólk ber fram með órödduðu r-i, eða Washington, með
íslenskum v- og s-hljóðum, en þau halda eftir sem áður ritmynd veiti-
málsins og fá ekki íslenskar beygingarendingar. Borgarheitið Peking
hefur nú fengið keppinautinn Beijing í íslensku eins og fleiri vestræn-
um tungumálum. Raunar eru mörg dæmi um að hægt sé að velja milli
mismunandi nafna: Lundúnir/London, Kænugarður/Kíev o.fl.
Hérlendis hefur stöðlun á nöfnum erlendra staða ekki verið á
hendi neins eins stjórnvalds.2 Raunar voru leiðbeiningar um erlend
landfræðiheiti meðal þeirra verkefna sem orðabókarnefnd Háskólans
tiltók í bréfi til menntamálaráðherra, dags. 17. mars 1962, þar sem
lagt er til við stjórnvöld í fyrsta sinn að þau stofni íslenska málnefnd
(Halldór Halldórsson og Baldur Jónsson 1993:29-30). Heiti á erlend-
um stöðum voru hins vegar ekki tilgreind sérstaklega í reglum um
málnefndina 1964 né heldur í þeim lögum sem síðar átti eftir að setja
um nefndina. Höfundar landafræðibóka og landalýsinga, kortaútgef-
endur, fjölmiðlar, rithöfundar og útgefendur hafa því í gegnum tíðina
orðið að finna viðeigandi lausnir hver fyrir sig. Stöðlun í því sam-
bandi, að ríkjaheitum frátöldum, hefur ekki verið á ábyrgð neinnar
einnar stofnunar. Eðlilegt er raunar að hér sé horft til landabréfabóka
Námsgagnastofnunar (og áður Ríkisútgáfu námsbóka) enda þótt sam-
ræmi í frágangi þess háttar nafna sé þó ekki lögbundið hlutverk henn-
ar.
2Formaður dönsku ömefnanefndarinnar hefur bent á (Holmberg 2008) að þar í
landi séu þess háttar nöfn á verksviði bæði dönsku ömefnanefndarinnar og Danskrar
málnefndar. Ömefnanefndin danska tekur þátt í stöðlunarstarfi Norden Division inn-
an sérfræðinganefndar Sameinuðu þjóðanna um ömefni (UNGEGN) en á sama tíma
hefur Dönsk málnefnd það meðal skilgreindra hlutverka sinna að „give vejledning i
stavning og udtale af udenlandske navne" (2008:117).