Morgunblaðið - 18.08.2016, Qupperneq 28

28 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. ÁGÚST 2016
Laugavegi 103 við Hlemm |105 Reykjavík | Sími 551 5814 | www.th.is
20%AFSLÁTTUR
AF ÖLLUM HÖNSKUM
18 - 20 ÁGÚST
HANSKADAGAR
VIÐTAL
Atli Vigfússon
Laxamýri
„Ég var alltaf að hlaða og laga. Mað-
ur lærði þetta með aldrinum og það
er gaman að fást við þetta.“ Þetta
segir Áskell Jónasson, bóndi á Þverá í
Laxárdal í Þingeyjarsveit, sem var
fljótt liðtækur í að dytta að gömlum
húsum enda ólst hann upp í torfbæ.
Útihús á Þverá voru lengi vel úr torfi
og grjóti á hans yngri árum og oft
þurfti að huga að hleðslum.
Á Þverá er mikið safn gamalla
bygginga og má þar nefna tvenn fjár-
hús sem nú hafa verið gerð upp og
fjós sem er áfast gamla torfbænum
sem líka hefur verið lagað. Nú hefur
hins vegar verið ákveðið að gera bet-
ur og fyrir nokkrum dögum var hafist
handa við að endurhlaða gamalt hest-
hús með lítilli hlöðu sem stendur
norðvestan við bæinn.
140-150 ára gamalt hesthús
Áskell hefur alltaf unnið við fram-
kvæmdir í gamla bænum og líka við
endurgerð útihúsanna. Þá hefur hann
verið þeim aðilum, sem hafa haft um-
sjón með stærri verkum, innan hand-
ar. Það er fyrirtækið Fornverk ehf.
sem hefur veg og vanda af end-
urbyggingu hesthússins, en sama fyr-
irtæki sá um að hlaða upp fjárhús of-
an við bæinn á sl. ári. Helgi
Sigurðsson hjá Fornverki ehf. segir
að þetta sé mjög skemmtilegt verk,
en það sé seinlegt að hlaða upp lítið
hús sem þetta. Þarna séu mörg horn
og lítið pláss.
Talið er að hesthús þetta sé upp-
haflega byggt á árunum 1860-1880, en
það var endurbyggt 1936 og um tíma
voru þar 1-2 hestar og 1-2 kýr eftir því
sem á þurfti að halda. Helgi segir að
þetta hafi í raun ekki bara verið hest-
hús, heldur hafi þar einnig verið aðrar
skepnur. Reiknað er með að hlaða
veggina upp í haust, en koma verður í
ljós hvort fjármagn leyfir það að setja
grindina á þakið. Helgi reiknar þó
með að vera a.m.k. tvær vikur í viðbót
og sjá þarf til hvernig verkið vinnst.
Mörg hús og miklir möguleikar
Þjóðminjasafnið hefur um langt
árabil haft umsjón með fram-
kvæmdum á Þverá og gömlu bygg-
ingarnar, þ.e. gamli bærinn og úti-
húsin, tilheyra stofnuninni. Árið 1995
voru svokölluð Lambhús, sem standa
efst í heimatúninu, endurgerð og var
það ekki síst fyrir fjárhagslegan styrk
sem kom frá Búnaðarsambandi Suð-
ur-Þingeyinga. Margir segja að þetta
sé það flottasta sem Þjóðminjasafnið
á, en eitt er víst að á Þverá er húsa-
safn sem myndar eina heild og gefur
staðnum þannig mikið gildi og um leið
mikla möguleika.
Mörg viðamikil verkefni
Fleiri framkvæmdir hafa verið á
Þverá undanfarið og má þar nefna
bílastæði með hlöðnum grjótgarði
sem Fornverk ehf. gerði sl. haust.
Það er staðsett rétt neðan við bæjar-
þyrpinguna til þess að gestir geti lagt
þar bílum sínum. Áskell er boðinn og
búinn að sýna gestum bæjarhúsin og
getur miðlað miklum fróðleik um bú-
skap á Þverá. Sumir hafa velt því fyr-
ir sér að koma megi upp lifandi safni
á Þverá og vera á sumrin með búpen-
ing, þ.e. hesta, hænsni, kindur og kýr,
í gömlu húsunum. Þar yrðu hafðar í
heiðri gamlar vinnuaðferðir sem
væru sýndar gestum, en svona söfn
eru víða til og þarf ekki lengra en til
Norðurlanda til þess að sjá þau. Ás-
kell segir réttilega að það myndi
verða gríðarlega mikill kostnaður að
koma slíku á fót og það eru mjög
mörg atriði sem huga þarf að ef farið
væri í slíkt. Inngangseyrir á svona
safn myndi aldrei duga nema að litlu
leyti og yrði að byggja það meira og
minna á opinberu fé og styrkjum.
Honum er hins vegar mjög umhugað
um framtíð staðarins og verkefnin við
gamla bæinn og útihúsin eru mörg
viðamikil ef vel á að fara. Hann er
bjartsýnn og hefur alltaf jafn gaman
af því þegar eitthvað er að gerast í
endurgerð húsanna.
Gerir upp gömlu útihúsin
 Áskeli Jónassyni, bónda á Þverá í Laxárdal, þykir gaman að gera upp gömul útihús  Endurhleð-
ur nú hesthús sem var byggt 1860-1880  Þjóðminjasafnið hefur haft umsjón með framkvæmdum
Ljósmynd/Atli Vigfússon
Útihús Lambhúsin eru tvístæð en þau voru endurhlaðin á árunum 1995-1997.
Burstabær Þverárbærinn í Laxárdal er glæsileg bygging.
Sá sem rannsakaði mikið gerð
húsa og byggingarlag hér á
landi fyrr á árum var Daniel Bru-
un, höfuðsmaður í landher
Dana. Fjós voru lítil og dimm,
lág og loftlaus. Oft voru þau
einstæð, ás eftir endilöngu og
stórar hellur reistar á milli
bása. Flór var jafnan gerður úr
grjóti og kúnum var gefið ofan
fyrir sig. Gerð fjárhúsa var ólík
eftir landshlutum og voru
garðahús algengust á Norður-
landi. Oft voru þau byggð tvö og
þrjú saman með hlöðu baka til.
Eftir endilöngu var hlaðinn
garði úr grjóti, en í sunn-
lenskum fjárhúsum var oft jata
undir hvorum hliðarvegg og
voru það kölluð jötuhús. Sama
var með hesthúsin, þau voru
líka ólík eftir landshlutum.
Útihús
með ýmsu
byggingarlagi
BYGGINGARLAG
Í vinnslu Hesthúsin sem nú á að endurhlaða. Hér er í mörg horn að líta.
Bóndi Áskell Jónasson á Þverá.