Skírnir - 01.04.2017, Blaðsíða 34

brigðið sem virðist eiga að segja til um almennt ástand tungumáls-
ins. Það er eins og hugmyndin sé að ef þessari illræmdu „sýki“ er
haldið í skefjum, megi koma í veg fyrir að aðrir hlutar málsins smit-
ist og málkerfið leysist upp í eina allsherjar ringulreið þar sem allir
tali bara eins og þeim detti í hug, og þá sé stutt í að við hættum að
tala íslensku. Það er náttúrlega alls ekki þannig sem hlutirnir virka
þegar málbreytingar eiga sér stað. Eins og lýsingin hér að framan
ber vott um snýst þetta eingöngu um að nokkrar sagnir hafa til-
hneigingu til að haga sér eins og nokkrar aðrar, ein regla verður ann-
arri yfirsterkari í hugum mjög margra málhafa (sjá Jóhannes Gísli
Jónsson og Þórhallur Eyþórsson 2003: 13–14).
Líklega er réttara að segja að baráttan við þágufallssýkina hafi
orðið ímynd málverndarbaráttunnar almennt. Á meðan enn er bar-
ist gegn „sýkinni“ og þeirri þekkingu haldið að fólki að til sé ein
„rétt“ notkun sagnanna er það til marks um að við séum að berjast við
að halda í íslenskuna og gegn hnignun hennar. Með aukinni út-
breiðslu þágufallssýki verður baráttan gegn henni ekki bara táknræn
í þeim skilningi að hún sé ímynd málverndarbaráttunnar heldur líka
vegna þess að á endanum muni allir vera „sýktir“ af henni þrátt fyrir
að vita hvernig „rétt“ notkun er. Þetta er vel ljóst af orðum margra
unglingakennara sem telja baráttuna tapaða og jafnvel aðeins snúast
um að nemendur viti hvað sé rétt án þess að vissa sé fyrir því að þeir
raunverulega losi sig við þágufallssýkina sem þeir sannarlega eru
smitaðir af. Líkt og unglingakennarinn sem segir „ég er að sá fræjum“
í þeirri von að þegar á reynir í framtíðinni, þ.e. við formlegar aðstæð -
ur, muni nemendur ekki segja „þér hlakkar“ eða „henni langar“. Með
þessu telja margir kennarar sig líka vera að hægja á því að málið breyt-
ist þó að sumir, líkt og þessi kennari, vildu helst stöðva breytinguna:
Lilja Ég er að reyna að stoppa það, en ég hef alltaf verið töluvert mikill mál-
vöndunarsinni, en ég veit samt alveg að það er bara eðlilegt að það
verða einhverjar breytingar. Ég er líka að segja stundum: „ég veit
þetta gerist en ég verð löngu dáin þannig að …“
Meðal kennara má því greina tvenns konar viðhorf, annars vegar
ákveðið harðlínuviðhorf þar sem tilgangurinn er að breyta máli
nemenda og uppræta þágufallssýki og hins vegar viðhorf þar sem
34 hanna óladóttir skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 34