Skírnir - 01.04.2017, Side 36

Til að sýna hvernig baráttan við þágufallssýki birtist má taka
nokkur dæmi úr námsbókum fyrr og nú og er þá rétt að byrja á að
vitna í bók sem lengi var notuð á unglingastiginu og heitir Íslensk
málfræði handa grunnskólum og framhaldsskólum (Björn Guðfinns -
son 1958: 60) en þar stendur:
Athgr. 3. Sögnin að hlakka til er stundum gerð ópersónuleg og er þá sagt
mig eða mér hlakkar til. Það er rangt.
Athgr. 4. Varast ber að rugla saman þolfalli og þágufalli orða er standa með
ópersónulegum sögnum. Þágufall er notað framan við sagnir sem geta
tekið á eftir sér nefnifall: Mér líkar (sagan). Mér leiðist (maðurinn). Mér
þykir (maturinn góður). Mér svíður (skaðinn). Annars er oftast þolfall
framan við ópersónulegar sagnir: Mig langar (í mat). Mig vantar (peninga).
Mig dreymir (draum). Mig svíður (í sárið).
Tekið skal fram að þessar athugagreinar eru nýjar í þessari útgáfu og
því viðbót Eiríks Hreins Finnbogasonar sem sá um útgáfuna (sbr.
Jóhannes Bjarni Sigtryggsson 2006: 49). Allnokkrum árum síðar
birtist vægari andstaða við þágufallssýki í bók Indriða Gíslasonar
(1990: 64) Málvísi 2 fyrir unglingastigið því að hann gerir greinar-
mun á óformlegu tali annars vegar og formlegu talmáli og ritmáli
hins vegar og talar um málsnið:
Nú á dögum ber mjög á því að menn noti þágufallið þar sem þolfall hefur
staðið frá fornu fari. Er þá t.d. sagt: Mér vantar verkefni. Mér langar heim.
Vafalaust hafa lesendur oft heyrt menn haga orðum sínum á þennan veg
og kannski tala þeir stundum svona sjálfir. Þessi málvenja er sem sagt orðin
talsvert útbreidd í talmáli. Sjaldan verður þó vart við þessa notkun á þágu-
falli í riti og formlegu talmáli. Hún þykir ekki hæfa slíkum málsniðum.
Þolfallið skyldi því notað í skólaumhverfinu eins og sést á verkefni
30 í bókinni Sagnorð (Magnús Jón Árnason 1989: 27), sem upphaf-
lega var ætlað sem þjálfunar- og ítarefni með Málvísi Indriða Gísla-
sonar, en þar eru sagnir sem frá fornu fari hafa tekið með sér
þolfallsfrumlag teknar fyrir með sérstakri áherslu á sagnirnar vanta
og langa.
Svo farið sé aðeins nær í tíma má í Handbók um málfræði sjá
svipuð rök og hjá Indriða Gíslasyni fyrir því að enn skuli kennt að
36 hanna óladóttir skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 36