Skírnir - 01.04.2017, Qupperneq 56

þessum tíma var orðið óhætt að rannsaka íslam og heimildir tengdar
trúarbrögðunum án þess að vera sakaður um að beita framandi
aðferðum á viðfangsefnið“ (Goetze 2013: 20). Þetta átti ekki bara við
um rannsóknir á ritum tengdum íslam heldur einnig um möguleika
manna til að ferðast óhindrað um Austurlönd en mannfræðingar,
þjóðfræðingar og málfræðingar gátu nú nálgast íslam sem trúarbrögð
og menningu á nýjan hátt. Þetta frelsi veitti þeim því tækifæri til að
kynnast sjálfir menningarlegri mótun, venjum, málum og trúar-
háttum þessara samfélaga.
Ignaz Goldziher (1850–1921) fylgdi í fótspor áðurnefndra fræði-
manna. Hann lauk doktorsprófi í íslömskum fræðum í Leipzig árið
1870 og starfaði lengst af við háskólana í Leiden, Vín og Búdapest.
Goldziher hélt í marga rannsóknarleiðangra til Austurlanda, þar á
meðal til Damaskus, Jerúsalem og Kaíro. Í ritum sínum beitir hann
þeim aðferðum sögurýninnar, sem m.a. höfðu verið þróaðar innan
biblíufræða, á íslamskar heimildir og styðst við þær þegar hann
kannar texta- og tilurðarsögu Kóransins. Þannig varpar hann ljósi
á félagslegt, menningarlegt og stjórnmálalegt umhverfi textanna og
hefðir þess samfélags sem þeir voru hluti af. Goldziher varð fyrstur
til að benda á þá staðreynd að sá texti Kóransins sem íslömsk fræði
höfðu stuðst við var langt frá því að vera traustur: „Því meira sem
við rannsökum með gagnrýnum hætti elstu heimildir íslams … þeim
mun sannfærðari verðum við um að hinar íslömsku hefðir (hadíth)
sem fylgja á eftir Kóraninum — en hann er elsta heimildin sem við
höfum — veita mjög takmarkaðar upplýsingar um uppruna ís-
lams.“11
Auk Goldziher var það vinur hans, Theodor Nöldeke (1836–
1930), sem mótaði íslömsk fræði í Þýskalandi en hann telst enn í
dag einn merkasti íslamsfræðingur Þjóðverja. Líkt og áðurnefndir
fræðimenn fékkst Nöldeke við tilurðarsögu Kóransins og ritaði um
hana mikið verk, Geschichte des Qorans (Saga Kóransins), sem kom
út árið 1860 og telst enn til sígildra verka innan íslamsrannsókna
(Nöldeke 2005). Með því að ganga til verks sem sagnfræðingur og
56 sigurjón árni eyjólfsson skírnir
11 Tilvitnun úr fyrirlestri sem Goldziher hélt á alþjóðlegu þingi um trúar-
bragðasögu árið 1900 við Sorbonne-háskóla í París (Goldziher 2007: 415).
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 56