Skírnir - 01.04.2017, Blaðsíða 61

61sögurýnin og íslam
Mesópótamíu, þar sem nú er Írak, frá og með 750. Eins og Lüling
telur hann að texti Kóransins eigi uppruna sinn í perikópum, þ.e.
kristnum textasöfnum sem lesin voru við ýmsar trúarathafnir og
hafi með tíð og tíma verið tekin saman í eitt rit. Þetta ritsafn hafi
síðan verið notað sem trúarjátning þessa hóps í áðurnefndri viðleitni
hans til að greina sig frá gyðingdómi og kristni. Kóraninn geti þar
með ekki talist verk sögulegrar persónu, spámannsins Múhameðs,
heldur hafi verkið síðar verið eignað honum sem „ímyndaðri“ per-
sónu. Hafi verið um sögulega persónu að ræða þá hverfur hún með
öllu á bak við þessa ímynd. Þessi persóna hafi svo verið staðsett,
líkt og ritið og upprunasaga trúarhópsins, á Arabíuskaga. Textaaf-
brigði og innbyrðis togstreitu Kóransins beri ekki að túlka sem
texta frá mismunandi tímabilum í ævi „spámannsins“, heldur sé um
að ræða síðari tíma útleggingar sem skeytt hafi verið við í mótun-
arferli textans. Að mati Wansbrough á frásagan um að Utman bin
Affan kalífi hafi látið taka efni Kóransins saman ekki við söguleg
rök að styðjast. Auk þess sýni málfræðirannsóknir fram á að svo-
kölluð klassísk arabíska komi fyrst fram á sjónarsviðið á 9. öld eftir
að hafa þróast sem mállýska úr arameísku og orðið að því sem nú
þekkist sem arabíska (Wansbrough 1977: 2, 47, 56, 85–118). Wans -
brough færir rök fyrir því hvernig sú mynd sem íslömsk hefð dragi
upp af Múhameð beri í raun sterk einkenni gyðinglegra erkitýpa.
Þannig búi Múhameð yfir mörgum einkennum þeirrar myndar sem
dregin er upp af Móse í ritningunni og rabbínskum fræðum. Um-
gjörðin um ævi og starf Múhameðs samsvari einnig að miklu leyti
þeirri sem Móse hefur innan gyðinglegrar arfleifðar (Wansbrough
1977: 79).
Íslamsfræðingarnir Patricia Crone (1945–2015) og Michael
Cook (f. 1940) birtu 1977 áhugaverðar niðurstöður af rannsóknum
sínum á heimildum frá 6. til 9. öld um uppruna íslams (Crone og
Cook 1977). Þau rannsökuðu fyrst og fremst samtímaheimildir sem
ekki teljast íslamskar heldur arameískar, grískar, latneskar og
sýrlenskar. Niðurstaða þeirra er sú að hin hefðbunda kenning um
útbreiðslu íslams standist ekki því að lítið komi fram í þessum heim-
ildum sem stutt geti þá sögu sem lýst er í hefðbundnum íslömskum
heimildum. Auk þess sé athyglisvert að ekkert hafi fundist við forn-
skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 61