Skírnir - 01.04.2017, Blaðsíða 63

63sögurýnin og íslam
þ.e. á valdatíma Abbasída. Til að tryggja sjálfstæði ríkisátrúnaðar-
ins hafi þá verið slitið á tengsl hans við gyðinglegar og kristnar
hefðir sem áttu uppruna sinn að rekja til Palestínu og Jesúsalem og
„atburðirnir“ eða hjálpræðissagan þess í stað staðsett á Arabíuskaga
(Crone og Cook 1977: 21–28). Vilji menn ekki fallast á þessa tilgátu
verði þeir, að dómi Crone og Cooks, engu að síður að taka tillit til
þess að sú tilurðarsaga sem íslamskar heimildir dragi upp af fyrstu
öldum átrúnaðarins standist ekki sögulega. Tilgangurinn með þess -
um sögum hafi því ekki verið sá að gera grein fyrir sögulegum at-
burðum heldur þeirri hugmynd sem átrúnaðurinn hafði um eigin
upp runa. Hafa beri í huga að sagan var ekki tekin saman fyrr en
rúmum tveimur öldum eftir að atburðirnir sem lýst er áttu sér stað.
Þess vegna verði að meta framsetningu íslams á hjálpræðissögu sinni
og heimssýn með sama hætti og þær hugmyndir sem svo mörg
önnur trúarbrögð og raunar þjóðir einnig gera sér um eigin upp-
runa. Heimildirnar séu þar að auki skrifaðar í samræmi við rétt-
trúnað á viðkomandi ritunartíma sem skýri ýmsar staðreyndavillur,
þversagnir og tímaskekkjur í textanum. Þessu valdi að um sé að
ræða trúarlega og trúfræðilega sýn á uppruna trúarbragðanna en
ekki sögulega eða sagnfræðilega greinargerð fyrir honum (Crone
og Cook 1977; Ohlig 2007).
3.4 Sögurýnin og sagan
Ísraelski fornleifafræðingurinn Yehuda Nevo (1932–1992), sem m.a.
sérhæfði sig í rannsóknum á arabískum hellaáletrunum í Negev-
eyðimörkinni í sunnanverðu Ísrael, og samverkakona hans Judith
Koren hafa tekið undir með áðurnefndum höfundum. Nevo sýndi
fram á að fornleifarannsóknir styddu ekki þann skilning sem finna
megi í íslömskum heimildum á upphafi trúarbragðanna og út-
breiðslu þeirra (Grodzki 2015). Þær breytingar sem áttu sér stað á
þessu svæði eigi sér því aðrar skýringar. Sigur Herakleios keisara
(575–641) á persneska hernum árið 628 batt enda á aldagömul átök
milli Persa og Býsans. Herakleios neyddi Persa til að hverfa frá
landsvæðinu fyrir botni Miðjarðarhafs að landamærum núverandi
Íraks. Eftir sigurinn fól hann arabískum ættflokkum ekki einungis
skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 63