Skírnir - 01.04.2017, Qupperneq 150

þótt einkenni hans megi enn víða finna í Evrópu. En flestir fylgis -
menn þjóðernishyggju forðast núorðið vísanir í Hitler, Mussolini
og félaga. — Í bók sinni Anatomy of Fascism varar Robert Paxton
(2004) við því að út úr duldinni verði til skálkaskjól þar sem frjó-
korn fasismans fái að vaxa í friði án þess að fólk bregðist til varnar.
Sá grundvallarmunur og það sem einkum skilur á milli fasisma
fyrri tíðar og þjóðernispopúlisma nútímans er að á meðan þeir fyrr-
nefndu fyrirlitu lýðræðið og vildu með alræði útiloka aðkomu al-
mennings að stjórnarvali þá starfa flestir þjóðernispopúlistar
nútímans innan marka lýðræðisins — þó er ekki enn hægt að full-
yrða hvert kónar á borð við Vladímír Pútín í Rússlandi og Recep
Erdogan í Tyrklandi ætla sér í þeim efnum.
Mengi slíkra stjórnmála hefur verið kallað ýmsum nöfnum.
Hægriöfgar, þjóðernisöfgar, popúlismi, róttæk hægristefna, allt
hefur það í margskonar samsetningu verið mátað á þá stjórnmála-
stefnu sem felur í sér útilokandi áherslu á þjóðerni, menningarlega
íhaldssemi og andstöðu við fjölmenningu. Í þessari grein er svona
pólitík einfaldlega kölluð þjóðernispopúlismi.
Þjóðernispopúlismi, hvað er nú það?
Við blasir að þjóðernispopúlismi af þessum toga er orðinn ansi
rótgróinn í stjórnmálum Evrópu. En hins vegar getur verið slungn-
ara að skilgreina hvað þetta fyrirbæri er. Þjóðernispopúlískar hreyf-
ingar eru enda margskonar, oft eru skoðanir á hinu og þessu breyti -
legar frá einu landi til annars og byggjast gjarnan á aðstæðum í hverju
landi fyrir sig sem geta verið æði ólíkar og hverfast því oft um
gagnstæða hagsmuni milli landa. Stundum eru þessar hreyfingar líka
í andstöðu hver við aðra, eins og til að mynda á við Breska sjálfstæðis-
flokkinn (UKIP) sem neitaði að vinna með frönsku Þjóðfylkingunni
(FN) eftir stórsigur beggja í Evrópuþingskosningum 2014, sökum
þess að þeir frönsku væru rasískar þjóðernisbullur, nokkuð sem
UKIP vildi ekki láta bendla sig við (Newman 2014).
Þar sem sumar hreyfingarnar aðhyllast frjálshyggju leggja aðrar
aftur á móti mesta áherslu á að vernda velferðarkerfið fyrir ágangi
útlendinga. Til eru hófsamir popúlistar og róttækir popúlistar, hægri
150 eiríkur bergmann skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:24 Page 150