Skírnir - 01.04.2017, Side 200

ekki nauðsynlega erfða fræðilegur faðir barnsins. Sú er til að mynda
raunin í þeim tilvikum þegar getnaður verður fyrir tilstuðlan tækni-
frjóvgana með gjafa sæðisfrumum eða barnið er ættleitt — er feðrað
þó að það sé ekki rétt feðrað. Eftir að lögum um tæknifrjóvganir
var breytt og einhleypum og samkynhneigðum konum heimilað að
nýta sér þessa tækni var að auki gerð undantekning á skyldu mæðra
til að feðra börn sín. Í tilviki einstæðra kvenna er enginn skráður
faðir en í tilviki samkynhneigðrar konu í sambúð er sú kona skráð
foreldri barns (Salvör Nordal 2010).
Í ljósi ofangreinds um rétt barna til að vera feðrað eða þekkja
erfðafræðilegan uppruna vakna spurningar um hvort sá réttur sé
jafn sterkur eftir að fólk er komið á fullorðinsár eða komið á
tíræðisaldur eins og í því máli sem hér um ræðir. Í slíkum tilvikum
reynir ekki á rétt viðkomandi til að vera í tengslum við föður sinn,
semja um umgengnisrétt eða framfærslu. Spyrja má hversu ríkir
hags munir „barnsins“ eru í þeim tilvikum. Réttur til að eiga foreldra
skiptir mestu máli hjá ungum börnum á meðan þau eru að vaxa og
dafna. Réttur til að þekkja uppruna sinn getur vissulega skipt máli á
lífsleiðinni, ekki síst þegar erfðasjúkdómar koma upp í fjölskyldum
eða við makaval, og getur til að mynda komið í veg fyrir að hálf-
systkin taki saman. Þó má velta fyrir sér hvort slíkir hagsmunir eigi
sér einhver takmörk í tíma þó löngunin til að vita hvaðan maður
kemur minnki ekki endilega með aldrinum eins og dæmin sanna.
Fjölmörg dæmi eru til vitnis um þann sársauka sem því getur
fylgt að hafa enga vitneskju um erfðafræðilegan uppruna sinn. Börn
sem hafa verið ættleidd eða af einhverjum ástæðum þekkja ekki til
föður og/eða móður, hafa ríka þörf til að leita uppruna síns og leggja
oft mikið á sig í leitinni. Réttur barns til að þekkja erfðafræði legan
uppruna sinn gerir ríkar kröfur til mæðra um að upplýsa börn sín
um erfðafræðilegan föður og einnig að þess sé gætt að börn sem eru
ættleidd eða getin með gjafakynfrumum eigi þess kost að leita for-
eldra sinna kjósi þau það þegar þau eru komin til vits og ára. Sam-
kvæmt 4. gr. laga nr. 55/1996 um tæknifrjóvganir hefur kyn frumu-
gjafi heimild til að óska eftir nafnleynd og getur þá barn ekki með
neinu móti fengið upplýsingar um erfðafræðilegan föður eða móður
síðar á ævinni. Þetta fyrirkomulag löggjafans, að taka hagsmuni
200 salvör nordal skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:24 Page 200