Skírnir - 01.04.2017, Blaðsíða 202

Vel má ímynda sér aðstæður þar sem slík stefna ýfi upp sár eða
erfiða reynslu innan fjölskyldu; í einhverjum tilvikum gætu þeir af-
komendur sem stefnt er sjálfir verið erfðafræðilega óskyldir við -
kom andi manni, en þetta eru upplýsingar sem þeir sem utan standa
hafa enga vitneskju um eða eru færir um að meta. Þó ekki sé um
slíkt að ræða hér verður að hafa í huga að fjölskyldur eru af öllum
stærðum og gerðum og eiga að njóta verndar gagnvart ókunnugu
fólki enda á ekki að rjúfa eða takmarka friðhelgi nema „brýna
nauðsyn beri til vegna réttinda annarra“ (Stjórnarskrá lýðveldisins
Íslands: 71 gr.). Í dómi Hæstaréttar var engin tilraun gerð til að meta
hagsmuni sona Sigurðar, fjölskyldna þeirra eða friðhelgi látins fólks,
hvað þá að rökstutt væri hvers vegna hagsmunir Björns vægju
þyngra í þessu máli en fjölskyldu Sigurðar. Það eitt að krafa hans var
með öllu órökstudd hefði átt að nægja til að meta hagsmuni fjöl-
skyldunnar ofar en ósk Björns um að þekkja uppruna sinn.
Notkun lífsýnasafna
Á síðustu árum hafa nokkur sambærileg mál komið til kasta dóm-
stóla þar sem farið er fram á mannerfðapróf úr löngu látnum ein-
staklingum.1 Ástæðan er meðal annars sú að hér á landi eru til stór
lífsýnasöfn sem ná langt aftur í tímann. Eitt stærsta safn slíkra
vefjasýna er kennt við Níels Dungal, sem var prófessor í meinafræði
á síðustu öld, og varðveitt eru í lífsýnasafni meinafræðideildar
Landspítala – Háskólasjúkrahúss. Um er að ræða vefjasýni sem
safnað var úr læknisaðgerðum á sjúkrahúsum hér á landi og eru
elstu sýnin frá 1934 og bætist við safnið daglega. Til að hægt sé að
staðfesta faðerni með vissu er best að gera mannerfðapróf með
lífsýni frá föðurnum sjálfum en ekki afkomendum. Lífsýni úr Sig-
urði Nordal er varðveitt í lífsýnasafni Háskólans.
Ekki þarf að taka fram að þau lífsýni sem safnað var á fyrri hluta
20. aldar eru ekki fengin með vitund sjúklinganna sjálfra, hvað þá
samþykki þeirra. Í viðtali við Morgunblaðið árið 1998 sagði þáver-
andi ábyrgðarmaður lífsýnasafnsins að strangar reglur giltu um
202 salvör nordal skírnir
1 Sjá t.d. dóma Hæstaréttar, 800/2013 og 116/2007.
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:24 Page 202