Saga - 2006, Qupperneq 223

Mar grét geng ur út frá barokk hug tak inu í rann sókn sinni og not ar fla›
til a› varpa ljósi á ís lensk ar bók mennt ir 17. ald ar me› hli› sjón af flví sem
helst ein kenndi evr ópsk ar bók mennt ir sam tím ans. Í 1. og 2. kafla rek ur hún
sögu barokk rann sókna í nokk u› löngu máli og fjall ar um hug tak i› barokk.
Hún not ar fla› ekki fyrst og fremst í tíma leg um skiln ingi, fl.e. sem af mörk -
un á ákve›nu skei›i í bók mennta sög unni, held ur ræ› ir hún um al menn
barokkein kenni og legg ur flar til grund vall ar ákve› inn skiln ing á barokk -
text an um sem hún fjall ar nán ar um í 3. kafla. Barokktext inn er hug tak sem
mi› ast vi› ákve› inn skáld skap ar hátt (modus) sem ber fló ekki a› skilja sem
stíl fræ›i legt fyr ir bæri, enda er Mar grét gagn r‡n in á flá sem hafa lit i› svo á
a› hægt sé a› skil greina ákve› inn barokkstíl e›a stílein kenni. Helstu ein -
kenni barokktext ans séu flessi: 1) hann mót ist af fleirri heims mynd a› Gu›
sé upp haf og end ir alls og a› sjálf manns ins sé flví auka at ri›i; 2) hann sé
tengd ur helstu valda stofn un um sam fé lags ins, skóla, há skóla og kirkju; 3)
hann sé sam inn sam kvæmt regl um klass ískr ar mælsku fræ›i; 4) hann sé oft
bygg› ur á hef› bibl íutúlk un ar flar sem lit i› er svo á a› fjög ur merk ing ar -
lög séu í hverj um texta; 5) í barokktext an um sé lög› sér stök áhersla á reglu,
mynst ur, sam hljóm og sam ræmi, enda sé flar geng i› út frá flví a› text inn
end ur spegli heim sem sé skipu lag› ur og kerf is bund inn; 6) hann sé mót a› -
ur af fleirri heims mynd a› heim ur inn all ur sé tákn rænn og læsi leg ur. Önn -
ur ein kenni séu flau a› 7) barokktext inn geti ver i› hvort held ur sem er
einka leg ur e›a op in ber, and leg ur e›a ver ald leg ur; 8) merk ing barokktext -
ans birt ist oft me› al legor ísk um hætti og felist stund um í flver sögn; 9) flar
sé stund um lagt út af eldri texta og hann not a› ur sem fyr ir mynd; 10) flar sé
stefnt a› n‡ sköp un og end ur n‡j un tungu máls ins; 11) barokktext inn bygg -
ist á and stæ›u fless „veru leika“ sem sé s‡ni leg ur og hins sanna veru leika
sem búi und ir ytra bor›i heims ins.
Sí› ast nefndu ein kenn in fimm s‡na a› sem hug tak er barokktext inn
skil greind ur svo vítt a› fla› er eig in lega fátt sem hann tek ur ekki til og um
lei› vakn ar sú spurn ing hvort mik i› sé á flví a› græ›a a› leggja svo vítt
hug tak til grund vall ar í rann sókn sem fless ari. Hætt an er sú a› allt telj ist
„barokk“, hvern ig svo sem skáld in yrkja e›a hvert svo sem yrk is efn i› er,
og flá er hug tak i› nán ast or› i› merk ing ar laust. Mar grét skrif ar m.a. ágæta
kafla um hverf ul leika kvæ›i, ádeilu kvæ›i og tæki fær is kvæ›i Hall gríms
Pét urs son ar (10.–12. kafli bók ar inn ar). fiess ar ólíku kvæ›a grein ar e›a
skáld skap ar hætt ir voru vissu lega áber andi á 17. öld en flær eru fló upp -
runn ar fyrr og kannski ekki dæmi ger› ar fyr ir barokk i› í sjálfu sér. Í 9. kafla
tek ur Mar grét fyr ir ‡ms ar fleiri kvæ›a grein ar Hall gríms sem ekki er venja
a› líta á sem ein kenn andi fyr ir barokk i›, flar á me› al rím ur. Hún vi› ur -
kenn ir a› fla› kunni a› vir› ast nokk u› langt geng i› a› líta á rím ur sem
barokktexta en tel ur sig engu a› sí› ur greina ákve› in barokkein kenni í rím -
um 17. ald ar (bls. 192). fió a› hægt sé a› greina ákve› in barokkein kenni í
ein stök um rím um má spyrja hvort rétt læt an legt sé a› telja rím ur al mennt
ritdómar 223
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:41 Page 223