Saga - 2009, Blaðsíða 40

þjóðfélög sem komin eru lengra í þróuninni. Allt þetta blandast sam -
an. Þetta var að ýmsu leyti mjög áhrifamikil samsuða en um leið mjög
eldfim. Hún liðaðist svo í sundur en með mismunandi hætti í Austur-
evrópu og Sovétríkjunum og á enn annan hátt í kína.
Annað sem bókin leggur áherslu á eru fjölbreytilegar leiðir út úr
kommúnismanum. Það er mjög misvísandi að tala um eitt allsherj-
arhrun kommúnismans eins og um eina leið hafi verið að ræða.
Þetta eru ólíkar leiðir og útkoman úr þeim líka. Þetta leiddi m.a. til
þess að ég fór að hugsa meira um mismun og samanburð á ólíkum
menningarheimum eða ólíkum gerðum siðmenningar — hvað sem
við nú köllum civilizations á íslensku. Þarna er vísir að því sem ég fór
svo seinna að fást við með kerfisbundnari hætti, sumpart í bókun-
um tveimur um Japan og Civilizations­in­Dispute frá 2003.
—­Þarna­ertu­að­skoða­og­fást­við­annan­kost­í­þróuninni­til­nútímans,
eða­„alternatívið“­við­vestræna­nútímann­eins­og­þetta­fyrirbæri­er­gjarn-
an­kallað.
Jú aðal-alternatívið eða valkosturinn við nútímaþróunina, eins og
við þekkjum hana á Vesturlöndum, er hrunið, þ.e.a.s. sovéska
kerfið, þótt það hafi lifað nokkuð lengi og haft mikil áhrif á verald-
arsöguna á 20. öld. Það var því full ástæða til að hugsa nokkuð
almennar um fjölbreytni nútímans. Þetta leiddi svo til þess að ég fór
að hafa meira samband við menn á tíunda áratugnum sem fengust
við það sem kallað er multiple­modernities á ensku, eða Vielfalt­der
Moderne á þýsku sem mér finnst ná þessu betur. Við gætum kallað
fyrirbærið fjölfeldni­nútímans á íslensku. Sá sem ég átti og á í mest-
um samskiptum við er Shmuel eisenstadt, prófessor í Jerúsal em,
sem ég tengdist fyrst vegna skrifa minna um Japan en hef svo unnið
mikið með frá því um miðjan tíunda áratuginn.
—­Er­hugmyndin­um­fjölfeldni­nútímans­ákveðin­gagnrýni­á­þá­skoðun
að­hægt­sé­að­fjalla­um­nútímavæðinguna­eða­nývæðinguna­í­eintölu?
Þetta er reyndar ekki alveg svona einfalt. Það er ekki hægt að tala um
Vielfalt­der­Moderne­nema maður viðurkenni einhverskonar samnefn-
ara, en sá samnefnari er óákveðnari en kenningar um nútíma væð -
ingu hneigð ust lengi vel til að halda fram. Þarna er ég bæði að tala
um túlkanir og forspár af því tagi sem við upplifðum í byrjun tíunda
áratugarins, eins og sjá má í bókinni The­End­of­History­and­the­Last
Man­(1992) eftir Francis Fukuyama.
jóhann páll árnason40
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:52 Page 40