Saga - 2009, Blaðsíða 253

Søren Mentz ræðir í grein sinni um „kongelig besøg på Island“ og
fjallar í því samhengi um tengsl landanna. Hann getur þess að svo seint
sem 1864 hafi verið rætt um að afhenda Þjóðverjum Ísland en slíkt hafi þó
verið óásættanlegt fyrir „den danske Nationalfølelse“. eins og Søren bend-
ir á var fyrsta heimsókn dansks þjóðhöfðingja til Íslands árið 1874; síðar
voru slíkar heimsóknir árin 1907, 1921, 1926 og einnig á fjórða áratugnum.
Það er vafalaust rétt niðurstaða hjá höfundi að hinar konunglegu heim-
sóknir til Íslands hafi skipt miklu sem viðurkenning af hálfu danskra
stjórnvalda og hafi á þann hátt bætt samskipti landanna. Á hinn bóginn
dugðu þær ekki til að halda ríkinu saman! Fróðlegt var að sjá hversu mjög
Friðrik 8. beitti sér fyrir því að samkomulag næðist vegna Uppkastsins
1908, og þá vitaskuld hversu vonbrigðin urðu mikil þegar því var hafnað
— ekki stenst hjá Søren að það að bjóða hinum konunglegu gestum vín árið
1907 hafi verið andstætt lögum því vínbann tók ekki gildi á Íslandi fyrr en
sjö árum eftir Íslandsheimsóknina. Það var hins vegar í gildi þegar kon-
ungur kom næst, 1921, enda fékk hann þá bara sódavatn.
Michael Bøgh Rasmussen kallar grein sína „Landskabet som grund-
tone“. Í upphafi hennar gerir Rasmussen grein fyrir því hvernig Ísland fékk
hlutverk á 19. öld sem hliðstæða og andstæða hinnar klassísku menningar
og fulltrúi hins upprunalega og hreina. Þegar á öndverðri 19. öld var landið
kynnt samkvæmt hinni rómantísku landslagshefð; Ísland stóð fyrir hið
háleita og mikilfenglega, „the sublime“, og málararnir sem kynntu Ísland á
þennan hátt voru fyrst og fremst danskir. Í kjölfarið komu svo íslenskir
málarar menntaðir í Danmörku. Michael fer fljótt yfir sögu og tekur dæmi
af hlut landslagsins í verkum samtímalistamanna og kemst að þeirri niður -
stöðu að það leiki þar afar stór hlutverk. Um réttmæti þeirrar staðhæfingar
er auðveldara fyrir Dana að dæma en Íslending.
Bjarne Stoklund fjallar um „Island på udstilling“ í athyglisverðri grein.
Hann gerir grein fyrir tilurð heimssýninganna á 19. öld og þeim geysilegu
vinsældum sem þær náðu, ekki síst þær deildir sem sýndu lífið á framandi
slóðum. Fyrir tilstilli Daniels Bruun var Ísland kynnt á Parísarsýningunni
árið 1900 sem hluti af nýlendusýningu Dana. Fimm árum síðar var boðið
upp á sýningu í kaupmannahöfn þar sem átti að endurtaka leikinn og
bjóða upp á Dansk koloniudstilling ásamt Udstilling fra Island og Fær -
øerne. Þannig var gerður greinarmunur á Íslandi og Færeyjum annars veg -
ar og „nýlendunum“ hins vegar. en slíkur greinarmunur dugði ekki. Ís -
lend ingar snerust öndverðir gegn þessum hugmyndum og neituðu að vera
með, vildu ekki láta sýna sig með „blámönnum og skrælingjum“. Að vísu
var Ísland kynnt á sýningunni en af opinberri þátttöku af Íslands hálfu varð
ekki. Þessi saga er vel þekkt hérlendis og vel má skilja viðbrögð landa
okkar að hafa ekki hug á að láta kynna sig í þessu samhengi, þó að maður
hafi ekki samúð með þeim rökum að óhæfa væri að setja þá nærri Græn -
lendingum og íbúum dönsku eyjanna í Vestur-Indíum. Bjarne bendir líka
vel á hversu ofurviðkvæmir Íslendingar voru á þessum tíma fyrir sjónar -
ritfregnir 253
Saga vor 2009 UMBROT NOTA-1:Saga haust 2004 - NOTA 5.5.2009 15:53 Page 253