Saga - 2011, Side 35

raunverulega séum sé að finna í „hinu innra myrkri“ og leitast við
að lýsa þetta djúp upp að einhverju marki.19
Sérhver sá sem rita vill ævisögu hlýtur að spyrja: Hvers konar
ævisögu lagði sögupersóna mín grunn að? Hvernig lifði hún lífi
sínu? Hvaða gildismat endurspeglaði líf hennar? Á hvaða sviði lífs-
ins haslaði hún sér helst völl? Hvers konar persóna var hún? Hvað
get ég eða lesendur mínir helst lært af lífshlaupi hennar eða lífs -
viðhorfum? Í framhaldinu er síðan mikilvægt að huga að efni viðn -
um og spyrja hvort hann leggi fremur grunn að starfssögu eða
sálfræðilegri ævisögu, eða einhverju þar mitt á milli.
Sérhver lesandi verður einnig að spyrja spurninga: Hvers konar
rit er ég með í höndunum? Hverjir eru kostir þess og gallar? Hvaða
sögu hyggst höfundurinn segja og hvaða sögu segir hann í raun um
sögupersónuna? Þar með er lesandi í krítísku samtali við höfundinn
og verk hans. Í framhaldinu mætti svo auðvitað spyrja hvort þetta
sé eina eða hugsanlega besta sagan sem sögupersónan lagði upp í
hendur höfundarins. Þar með erum við aftur á móti komin í skap-
andi samtal við sögupersónuna sjálfa, sem orðið getur kveikja
nýrrar ævisögu. Sumar sögupersónur lifa með þjóð sinni um langt
skeið sem sígild viðfangsefni síbreytilegra ævisagna. — Hver ný
kynslóð Íslendinga kann til dæmis að þarfnast nýrrar ævisögu um
Jón Sigurðsson eða aðrar þær persónur sem orðið hafa að tákni í
huga þjóðarinnar. Tákn þurfa stöðugt nýja merkingu meðan þau á
annað borð halda gildi sínu.
Sigurður Gylfi Magnússon
Ritstjóri Sögu hefur skilgreint einkenni ævisögunnar með nokkrum
hnitmiðuðum yrðingum: traust og umfangsmikið yfirlit yfir manns-
ævina þar sem meðal annars er gerð krafa um „stórsögulegt sam-
hengi, innra samhengi, persónusköpun, samúð, í bland við gagn -
rýna afstöðu, greinandi þriðju persónu frásögn í krónólógískri röð
frá fæðingu til dauða“. Og síðan er spurt hvers vegna sú tegund
ævisögu standi enn svo traustum fótum. Það er sannarlega áhuga-
vert að ganga út frá þeirri forsendu að hin hefðbundna ævisaga hafi
haldið velli. Málið má skoða frá nokkrum hliðum.
sigurður gylfi magnússon 35
19 Gunnar Eriksson, „Att inte skilja på sak och person“, bls. 103 og 105. Ingemar
Nilsson „Att skriva biografi“, bls. 208–209. Sverker Sörlin, „Späd barndom —
mogen vetenskap?“ bls. 224.
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:49 AM Page 35