Saga - 2011, Síða 37

mikil og byggst á rækilegri samantekt efnis, með sterkri tengingu
við þjóðarsöguna og þjóðernishyggjuna. Ævisögur eru því í lang-
flestum tilvikum hugsaðar sem minnismerki um aðalpersónuna og
þann málstað sem hún var fulltrúi fyrir. Í þessu sambandi er
athyglis vert að bera saman annars vegar ævisögurnar sem minnis-
merki og hins vegar þau minnismerki sem gjarnan eru steypt í
brons eða steypu og standa við götur og torg. Nákvæmlega sama
mynstur er þar að finna. Stytturnar eru af stjórnmálamönnum
(landnámsmönn um) og skáld um (rithöfundum) sem standa á stalli
í opinberu rými og hafa flest fengið umfjöllun um sig í ævisögum.
Með konurnar er þessu aðeins öðruvísi farið. Ef þær eru steypt-
ar í brons er það sjaldnast tiltekinn einstaklingur sem þar birtist
heldur sú ímynd kvenna sem samfélagið heldur á lofti, sameigin-
legt tákn þeirra eins og Pallas Aþena, þvottakonan, móðirin og svo
framvegis. Björg C. Þorláksson mun víst vera eina konan sem
fengið hefur styttu af sér úti á opinberum vettvangi í höfuðstaðn -
um — reyndar bara brjóstmynd. Þá var reist listaverk í Vestmanna -
eyjum, eftir myndhöggvarann Ragnhildi Stefánsdóttur, af Guðríði
Símonar dóttur. Um báðar hafa verið skrifaðar ævisögur eins og
kunnugt er. Ævisögurnar og myndastytturnar standa í þessum
skilningi á sama hugmynda fræði lega grunni. Báðum er ætlað að
vera „minni“ þjóðar innar af atburðum eða einstaklingum sem
mikil vægt þykir að haldið sé á lofti. Hér er því verið að búa til
fortíð sem menn telja þess virði að minnast og þjóðinni er ætlað að
leggja á minnið.
Helsta einkenni langflestra íslenskra ævisagna er lítil úrvinnsla
efnisins. Ævi aðalpersónunnar (oftast karlkyns) er rakin samvisku-
samlega í tímaröð frá vöggu til grafar án tilrauna til að sýna fram á
hversu margbrotið líf hennar var í sögulegu samhengi. Lögð er
áhersla á að sýna sem mest af verkum söguhetjunnar (bréf, dag-
bækur eða önnur skrif) án þess að við þeim sé mikið hróflað. Fyrir
bragðið eru margar þessara bóka of langar, á mörkum þess að vera
heimildarit og sagnfræðiverk. Og þótt mörg þessara verka beri svip-
mót hinnar hefðbundnu ævisögu eru þau í raun frumstæðari en
hefðin gerir ráð fyrir.
Á síðustu áratugum 20. aldar gekk ævisagan sem sagnfræðileg
aðferð í endurnýjun lífdaga víða á Vesturlöndum, sérstaklega í
sigurður gylfi magnússon 37
Minni, minningar og saga. Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar 11 (Reykjavík:
Háskólaútgáfan 2005), bls. 287–368.
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:50 AM Page 37