Saga - 2011, Blaðsíða 72

og Jónas Hallgrímsson urðu fyrir áhrifum frá einum og sama mann-
inum, þ.e. Sveinbirni Egilssyni, föður hins fyrrnefnda og kennara
beggja.
Dæmin hér að framan um samtvinnun menningarheima leiða
athyglina að því sem ímyndafræðingar nefna „menningarblöndun”
(e. hybridity). Sú blanda sem birtist í bókmenntatextum og kvæðum
birtir sjálfsvitund einstaklinga; í hugarheimi sérhvers manns er sam-
krull sjálfsmyndar og þeirrar myndar sem viðkomandi gerir sér af
öðrum einstaklingum og hópum. Þessi blanda er grundvallarein-
kenni allra menningarheima, sem eru „mengaðir“ þrátt fyrir stað -
hæfingar um sérstöðu og „hreinleika“. Sérhver menning er afrakst-
ur menningarblöndunar, samsafn ólíkra hefða sjálfsmynda og
mynda af öðrum. Sjálfsmyndin og myndin af öðrum speglast hvor
í annarri; hvor um sig hefur áhrif á hina og verður fyrir áhrifum frá
hinni. Siðferðilegur og menningarlegur prófíll persóna og menn-
ingarheilda er þannig blanda af margbreytilegum áhrifum. Myndin
af Hinum (e. otherness) er ekki eingöngu sett til hliðar og hafnað
heldur verða einkenni Hins hluti af manni Sjálfum.45
Hægt er að beina ofangreindu sjónarhorni ímyndafræðinnar á
aðstæður á Íslandi á 19. öld, en segja má að það tímabil hafi verið
mikilvægt í mótun sjálfsmyndar „Íslendinga”. Ef litið er sérstak-
lega á menntastefnu Bessastaðaskóla þá voru nemendur hvattir til
að blanda saman efniviði úr grísk-rómverskri, kristinni og nor-
rænni menningu. Þessi menningarblanda mótaði smám saman
viðhorf margra Íslendinga til sambands norðurs og suðurs og
tengsla klassískrar og norrænnar menningar, sem og hugmyndir
um framlag hinnar klassísku arfleifðar til mannkynssögunnar. Upp
úr þeim hugmyndum spratt umræða um söguleg tengsl Íslands og
Grikk lands, um gildi klassískrar menntunar og áhrif hellenskrar
menningar á Íslandi, en hún hafði mótandi áhrif á sjálfsmynd
margra íslenskra menntamanna. Hér á eftir mun ég beina athygl-
inni að slíkum áhrifum í mótun orðræðu hellenismans á Íslandi,
sem leiddi við lok 19. aldar til þess að Íslandi var lýst sem Hellasi
norðursins.
clarence e. glad72
45 Manfred Beller og Joep Leerssen, Imagology. The Cultural Construction and
Literary Representation of National Characters. A Critical Survey. Studia Imagologica.
Amsterdam Studies on Cultural Identity 13 (Amsterdam — New York: Rodopi
2007), bls. 335–342; sjá einnig bls. 26–29.
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:51 AM Page 72