Saga - 2011, Side 147

teenth century? Did the documents of submission ever reach
the crown? How were they received?
✓ How can the sixteenth-century re-writing of the documents
of the submission be understood within a Humanist context?
A comparative analysis with European Humanism and
Antiquarianism — print, forgery, pamphlets and the dissem-
ination of information — will assist us in understanding how
Icelanders negotiated with the crown, as well as placing the
writing of these documents within a Scandinavian and
European context.
These questions remain to be answered about the documents of the
Icelandic submission: this is what must come next.
Abstract
patr i c ia p i r e s boulhosa
SVAR VIÐ „GAMLI SÁTTMÁLI — HVAÐ NÆST?“
Allt frá því að bækur mínar Icelanders and the Kings of Norway (2004) og Gamli sátt-
máli: Tilurð og tilgangur (2005) komu út hef ég átt í ánægjulegum skoðanaskiptum
við fjölda fræðimanna, sem þrátt fyrir að vera ósammála mér hafa látið skoðanir
mínar njóta sannmælis. Það á ekki við um grein Helga Skúla Kjartanssonar, sem
birtist í Sögu XLIX (2011) undir heitinu „Gamli sáttmáli — hvað næst?“ Ég tel að
mikilvæg atriði í röksemdafærslu minni og rannsóknum hafi verið rangfærð og
vil nota tækifærið til að svara fyrir mig.
Í rannsóknum mínum hef ég fært rök fyrir því að textar sem kallaðir eru
Gizurarsáttmáli og Gamli sáttmáli séu síðari tíma tilbúningur. Kenning mín er að
textar sem ganga undir nafninu Gamli sáttmáli séu, í þeirri mynd sem þeir eru
varðveittir, teknir saman á 15. öld. Í þeim birtist, að minni hyggju, viðleitni
íslenskra ráðamanna til að útbúa skjal sem átti að segja sögu þess þegar Ísland
varð hluti af ríki Noregskonungs eftir miðja 13. öld. Hugmynd mín er að tilgang-
urinn hafi verið að styrkja samningsstöðu Íslendinga gagnvart konungi á 15. öld.
Ég lít svo á að skjölin hafi verið tekin saman á grundvelli gagna sem þá lágu fyrir,
einkum annála og sagna, en að jafnframt hafi verið miðað við aðstæður ritunar-
tímans á 15. öld. Sáttmálarnir voru svo endurritaðir á 16. öld og raunar fram á 17.
öld, með þeim hætti að til varð sá texti sem fræðimenn nú á dögum eru á einu
máli um að sé frá árinu 1262 og er oftast kallaður Gizurar sáttmáli. Líkt og textarnir
frá 15. öld sýna yngri textarnir viðleitni manna til að útbúa skjal sem gat passað
við atvik og aðstæður þegar íslenskir höfðingjar gengu Noregskonungi á hönd,
en jafnframt við pólitíska og fræðilega hagsmuni ritunartímans.
a response to „gamli sáttmáli …“ 147
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:52 AM Page 147