Saga - 2011, Page 239

aðstæð um og félagsstörfum“. Jafnframt sé bókin saga „fjölmennrar kvenna -
stéttar … [sem] samtvinnast sögu réttindabaráttu kvenna á Íslandi á tutt-
ugustu öld“ (bls. IX). Öllum þessum atriðum eru gerð ítarleg skil í bókinni
og raunar má segja að hún spanni nokkru víðara svið en þarna kemur
fram. Þannig segir Margrét sögu heilbrigðisstofnana á fyrri hluta aldarinn-
ar í þriðja kafla og gerir alþjóðlegu samstarfi íslenskra hjúkrunarfræðinga
ítarleg skil í fimmta og áttunda kafla. Þá má færa rök fyrir því að verkið sé
öðrum þræði sjúkdómasaga en þar er fjallað um helstu smitsjúkdóma sem
herjuðu á landsmenn á fyrri hluta 20. aldar. Margrét gerir ágæta grein fyrir
menntun hjúkrunarkvenna, og síðar hjúkrunarfræðinga, allt frá því að
Félag íslenskra hjúkrunarkvenna hóf fræðslu innan sjúkrastofnana árið
1919. Tímamót urðu með stofnun hjúkrunarskóla þegar nýr Landspítali tók
til starfa og aftur þegar hjúkrunarnám var fært á háskólastig í upphafi átt-
unda áratugarins.
Margrét fer þá leið að flétta umfjöllun um þjóðfélagsbreytingar inn í efni
einstakra kafla verksins. Þarna tekst henni yfirleitt vel upp, en þó má velta
því fyrir sér hvort ekki hefði mátt gera slíkri umfjöllun skil í sérstökum köfl-
um. Þetta er ekki síst mikilvægt í ljósi þess að bókin er einkum ætluð
almenningi og hjúkrunarfræðingum sem oft og tíðum hafa ekki sömu þekk-
ingu á samfélagslegum breytingum og sagnfræðingar.
Bókin er einnig kvennasaga í víðum skilningi. Margrét segir þannig
sögu kvennabaráttu á 20. öld, baráttu kvenna fyrir sjálfstæðri tilveru í karl-
lægu samfélagi. Margrét slær tóninn strax í upphafi bókarinnar þar sem
segir frá alþingiskosningunum í nóvember 1919. Þar bendir hún á að þetta ár
hafi verið liðin fjögur ár frá því að íslenskar konur fengu kosningarétt. Það
var því tímanna tákn að nokkrum dögum eftir alþingiskosningarnar komu
saman nokkrar konur sem höfðu starfað við hjúkrun og lögðu drög að
stofnun Félags íslenskra hjúkrunarkvenna.
Þær konur sem komu að stofnun Félags íslenskra hjúkrunarkvenna leika
aðalhlutverkin í fyrsta kafla bókarinnar en þar rekur Margrét sögu frum -
kvöðla stéttarinnar frá árinu 1898, þegar danska hjúkrunarkonan Christo -
phine Bjarnhéðinsson tók við starfi yfirhjúkrunarkonu á Holdsveikra -
spítalanum í Laugarnesi. Christophine átti síðar frumkvæði að stofnun
Hjúkrunarfélagsins Líknar, nánar tiltekið árið 1915. Sú saga sem rakin er í
þessum fyrsta kafla bókarinnar tengist náið sjúkrastofnunum sem komið
var á fót í upphafi 20. aldar, einkum Kleppsspítala og Vífilsstaðaspítala.
Konur sem koma við sögu í þessum fyrsta kafla bókarinnar áttu frumkvæði
að formlegri menntun hjúkrunarkvenna á Íslandi, en í upphafi fór sú
menntun einkum fram innan veggja hinna nýtilkomnu sjúkrastofnana (sbr.
annar kafli) og síðar í hjúkrunarskóla sem tók til starfa þegar Landspítalinn
kom til sögunnar árið 1930 (sbr. sjötti kafli).
Eins og áður hefur komið fram fjallar meginhluti bókarinnar um árin
milli stríða. Kaflar 2–8 einskorðast þannig að mestu við þetta tímabil þótt
umfjöllunin nái stöku sinnum fram á fimmta og sjötta áratug aldarinnar.
ritdómar 239
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:52 AM Page 239