Jökull - 01.01.2001, Page 47

Paleomagnetic studies in Skarðsheiði, SW-Iceland
Acknowledgements
The paleomagnetic studies in Skarðsheiði were par-
tially supported by the University of Iceland Re-
search Fund. Several people assisted in the pale-
omagnetic field work, in laboratory measurements,
and in drafting the diagrams: Björn S. Harðar-
son, Eyjólfur Magnússon, Geirfinnur Jónsson, Har-
aldur Auðunsson, Hjalti Sigurjónsson, Kristján Leós-
son, Matthildur Stefánsdóttir, Vala Hjörleifsdóttir and
Þórdís Högnadóttir.
Appendix
Profile positions and tectonic tilt corrections for
the profiles. SI (64.4 N, 21.8 W) : 8 for flows 1–
10, 7 for flows 11–18, 6 for flows 19–28 and 5 for
flows 28O–F, and 4 for flows 29–47. SJ (64.4 N,
21.8 W): 4 for flows 2– 11 and 3 for flows 12–
42. SH (64.5 N, 21.5 W): 5 for flows 1–21. SW
(64.5 N, 21.6 W): 6 for flows 10–23. SS (64.4 N,
21.7 W): 5 for flows 7– 12, 4.5 for flows 13–18 and
4 for flows 19–23. The down–dip direction is as-
sumed to be south–southeast in SH and SW, southeast
in SI, SJ and SS. Errors in the estimates of tectonic tilt
vectors may reach 2–3 degrees of arc.
ÁGRIP
Bergsegulmælingar á sniðum í Skarðsheiði
Við kortlögðum samsett snið SI/SJ gegnum
Skarðsheiði vestanverða. Rannsóknastofumælingar
á segulstefnu í borkjarnasýnum voru gerðar á 92
lögum í þessu samsetta sniði, oftast 4 sýnum úr
hverju lagi. Neðri 55 lögin í sniðinu eru úr efri hluta
hraunlagasyrpu með „rétta“ (N) segulstefnu og þykkri
syrpu með „öfuga“ (R) segulstefnu ofan á henni. Sú
fyrrnefnda er hugsanlega frá Cochiti–segulskeiðinu,
en hún fannst ekki í sniði C (Wilson o.fl. 1972) í
Villingadal norðaustantil í Skarðsheiði. Síðarnefndu
syrpuna, sem í eru allmörg feldspatdílótt hraun, nefndi
Trausti Einarsson (1957) R5. Í efri hluta sniðsins eru
um 20 rétt segulmögnuð lög úr N5–syrpu Trausta, og
hafa Hjalti Franzson (1978) og aðrir tengt skilin R5–
N5 við skilin milli Gilbert og Gauss segulskeiðanna
fyrir um 3.6 milljón árum. Í Heiðarhorni er síðan
eitt þykkasta setlagið í sniðinu og ofan á því nokkur
fersk öfugt segulmögnuð lög sem talin hafa verið frá
Mammoth–segulskeiðinu.
Á R5–N5 skilunum í austurhlíð Villingadals höfðu
áður fundist a.m.k. 8 hraunlög þar sem sýndarsegul-
skaut jarðar er á flökti alllangt frá landfræðilegu skaut-
unum. Aðeins eitt slíkt hraun fannst hinsvegar á R5–
N5 skilunum í sniði SJ. Við söfnuðum því einnig
sýnum úr 29 lögum í tveim öðrum stuttum sniðum, SS
í Súlárdal í suðurhlíðum Skarðsheiðar og SW í öxlinni
vestan Villingadals, til að kanna nánar útbreiðslu
hrauna frá þessu millibilsástandi jarðsegulsviðsins. Í
SS gáfu 3 lög á R5–N5 skilunum flöktandi segul-
skaut, og í sniði SW virðast vera álíka mörg slík hraun
og í SH. Ummerki fundust í sniði SI um a.m.k. þrjú
stutt tímabil þegar jarðsegulsviðið flökti til innan R5–
syrpunnar.
Eins og Hjalti Franzson (1978) og fleiri hafa einn-
ig talið, má að líkindum tengja bæði segulsyrpur
hraunlaga eins og R5 og N5, frá Skarðsheiði bæði til
Akrafjalls og norðaustur eftir til Borgarfjarðar. Hið
sama á við um hraunasyrpur með áberandi bergfræði-
leg einkenni, og tilteknar setmyndanir. Ekki ná þó
öll þessi lög samfellt yfir allt svæðið. Er þörf frek-
ari kortlagningar og aldursgreininga á hraunlagastafl-
anum við Hvalfjörð og Borgarfjörð, til þess m.a. að
tengja uppruna hans við þær megineldstöðvar sem
voru virkar á Suðvesturlandi.
Meðal–segulstefna hraunlaganna í Skarðsheiði er
svipuð og við mátti búast úr sambærilegum fyrri
rannsóknum á Íslandi (t.d. Leó Kristjánsson o.fl.
1980) og sama á við um meðal–flökt segulskautsins.
Sérstakar afseglunar–tilraunir með riðstraumi voru
gerðar á nokkrum sýnum úr Skarðsheiði. Niðurstöður
þeirra tilrauna og gott innbyrðis samræmi segul-
stefna innan hvers lags staðfesta það, að hraunlögin
í Skarðsheiði eru yfirleitt ágætur efniviður til mælinga
á segulstefnu. Fáein hraun höfðu orðið fyrir trufl-
unum af völdum eldinga, en ekki mjög til baga. Í
neðri hluta sniðs SI virðist jarðhitaummyndun hafa
valdið verulegri dofnun hinnar upprunalegu segul-
mögnunar bergsins, en segulstefnur eru þó vel traust-
ar þar. Hinsvegar benda tilraunir okkar á upphitun
nokkurra sýna úr Skarðsheiði ekki til þess að þau séu
heppileg til rannsókna á styrk jarðsegulsviðsins þegar
hraunin runnu.
JÖKULL No. 50 47