Jökull - 01.01.2001, Blaðsíða 93

Accidents and economic damage due to snow avalanches and landslides in Iceland
ÁGRIP
Slys og tjón af völdum snjóflóða og skriðufalla á
Íslandi
Snjóflóð hafa valdið mörgum hörmulegum slysum og
stórfelldu efnahagslegu tjóni hér á landi síðan byggð
hófst á níundu öld. Fyrstu heimildir um mannskaða af
völdum snjóflóða eru frá árinu 1118 þegar snjóflóð í
Dölum hreif með sér 5 menn og fórust þeir allir. Sam-
tals er getið u.þ.b. 680 dauðsfalla af völdum snjóflóða
á Íslandi síðan þá. Gera má ráð fyrir nokkur hundruð
óskráðum dauðsföllum til viðbótar, einkum á tveimur
samtals 250 ára löngum tímabilum fyrir 1600 þegar
göt eru í annálum. Á tuttugustu öld fórust samtals 193
af völdum snjóflóða og skriðufalla hér á landi.
Hörmuleg snjóflóðaslys í Súðavík og á Flateyri
árið 1995, sem kostuðu 34 mannslíf og ollu miklu
efnahagslegu tjóni, hafa gerbreytt afstöðu Íslendinga
til snjóflóðahættu. Slysin opnuðu augu manna fyrir
því að snjóflóðahætta er langt umfram það sem hægt
er að sætta sig við á stórum þéttbýlum svæðum í
nokkrum þorpum og bæjum á landinu. Rýmingar
er hægt að nota til þess að draga að vissu marki úr
slysahættu af völdum snjóflóða. Engu að síður verður
að líta á víðtækar rýmingar sem tímabundna ráðstöfun
meðan unnið er að lausn vandans með byggingu full-
nægjandi snjóflóðavarna og með breytingum á skipu-
lagi og landnýtingu.
Beint efnahagslegt tjón af völdum snjóflóða og
skriðufalla hér á landi á 26 ára tímabili frá 1974 til
2000 er um 3,3 milljarðar kr. Heildarkostnaður við
varnarvirki, sem byggð hafa verið á Flateyri, Siglu-
firði og í Neskaupstað síðan 1995, ásamt kostnaði við
uppkaup og flutning byggðar frá hættusvæðum, er um
2,5 milljarðar kr. Tjónið felur í sér tryggingarbætur
og kostnað vegna björgunaraðgerða vegna ofanflóða í
þéttbýli og tryggingarbætur vegna flóða utan þéttbýlis
(þar er m.a. um að ræða tjón á sveitabæjum, rafmagns-
og símalínum og skíðalyftum). Annað efnahagslegt
tjón, sérstaklega vegna snjóflóða utan þéttbýlis, er
umtalsvert, en gera má ráð fyrir að það sé miklu minna
en heildartjónið sem nefnt er hér að framan.
Samtals hafa 52 látið lífið í snjóflóðum sem fallið
hafa á heimili, vinnustaði eða á opin svæði í þéttbýli
á tímabilinu 1974 til 2000, en 17 hafa látist af völdum
snjóflóða og skriðufalla á ferðalögum eða í óbyggðum
á sama tímabili. Ef hvert dauðaslys af völdum ofan-
flóðs er metið sem 100 milljóna kr. „tjón“ þá er efna-
hagslegt umfang ofanflóða á Íslandi síðustu 26 árin
meira en 13 milljarðar kr. Stjórnvöld hafa gert áætlun
um uppbyggingu snjóflóðavarna og uppkaup húsnæð-
is á hættusvæðum til þess að draga úr slysum og tjóni
af völdum snjóflóða og skriðufalla í framtíðinni.
REFERENCES
Arnalds, Þ. 2001. Tilraunahættumat fyrir Seyðisfjörð (in
Icelandic). Icel. Met. Office, rep. VÍ–01008.
Arnalds, Þ., S. Sauermoser and H. Grímsdóttir 2001a. Haz-
ard zoning for Neskaupstaður. Technical report. Icel.
Met. Office, rep. VÍ–01010.
Arnalds, Þ., S. Sauermoser and H. Grímsdóttir 2001b. Haz-
ard zoning for Ísafjörður, Siglufjörður and Neskaup-
staður. General report. Icel. Met. Office, rep. VÍ–
01009.
Björnsson, H. 1980. Avalanche activity in Iceland, climatic
conditions, and terrain features. J. Glaciol., 26 (94),
13–23.
Hnit and NGI. 1996. Ísafjörður, Seljaland. Assessment of
snow avalanche hazard and preliminary design of pro-
tective measures. Reykjavík, Hnit and the Norwegian
Geotechnical Institute.
Hættumatsnefnd Fjarðabyggðar 2001. Mat á hættu vegna
ofanflóða í Neskaupstað. Greinargerð með tillögu að
hættumatskorti (in Icelandic). Fjarðabyggð.
Jóhannesson, T. and T. Jónsson 1996. Weather in Vestfirðir
before and during several avalanche cycles in the pe-
riod 1949 to 1995. Icel. Met. Office, rep. VÍ-G96015—
ÚR15.
Jóhannesson, T., K. Lied, S. Margreth and F. Sandersen.
1996. An overview of the need for avalanche protec-
tion measures in Iceland. Icel. Met. Office, rep. VÍ–
R96004–ÚR03.
Jóhannesson, T. and S. Margreth. 1999. Adaptation of the
Swiss Guidelines for supporting structures for Icelandic
conditions. Icel. Met. Office, rep. VÍ–G99013–ÚR07.
Jóhannesson, T., O. Pétursson, J. G. Egilsson and G. G.
Tómasson 1999. Snjóflóðið á Flateyri 21. febrúar 1999
og áhrif varnargarða ofan byggðarinnar (in Icelandic).
Náttúrufræðingurinn, 69 (1), 3–10.
Jóhannesson, T. in press. Run-up of two avalanches on
the deflecting dams at Flateyri, north–western Iceland.
Ann. Glaciol., 32.
JÖKULL No. 50 93