Skírnir - 01.09.2012, Blaðsíða 140

400 GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR SKÍRNIR
bláa blómið, helsta tákn þýsku rómantíkurinnar, tákn um samein-
ingu manns, náttúru og anda, sem finna má í skáldsögu Novalis,
Heinrich von Ofterdingen (1802).
Þetta er saga skálds og ýmsum sígildum minnum um tilurð
skáldsins sér að sjálfsögðu stað hér og sumpart á hefðbundinn máta:
Hann forðaðist erfiðisvinnu og las mikið sem barn svo býsnast var
yfir því í sveitinni. Hann heyrði sögur um kraftaskáld sem gátu allt,
meira að segja vakið ástir kvenna (1959: 42), snemma tengir hann
því ástir og skáldskap. Fimm ára ætlaði hann að verða skáld og æ
síðan (1959: 44). Skáldskapurinn er köllun sem ekki verður komist
undan, en partur af þeirri köllun er að afsanna gamla máltækið, „Oft
eru skáldin auðnusljó“, sem hann segir „mesta öfugmæli, sem sagt
hefur verið á íslandi" (1959: 42). Hann kynnist þó einmitt hinu
auðnusljóa skáldi, Jóni Rafnssyni á Norðfirði, Jónasi gamla skálda,
og hlutskipti hans hræðir hann, en hann er „tötrum klæddur og
dapurlegur á svipinn, augun full af hryggð" (1959: 230). „Svona eru
þá kjör íslenskra skálda, hugsaði ég með mér, er ég sat þarna í
óhreinni og daunillri vistarveru Jónasar míns. Aldrei myndi ég geta
unað slíku lífi, það kom ekki til mála!“ (1959: 231). Jónas skáldi
þjónar þarna því hlutverki að vera andhverfa draumsins, hið mögu-
lega líf, sem oft sér stað í sjálfsævisögum. Þessi andhverfa styrkir
Kristmann í köllun sinni, rétt eins og djöfullegar freistingar þá sem
hlýða trúarlegri köllun. En fjölmargar samsvaranir má hér sjá milli
trúarlífs og fegurðarleitar. Veraldlegir hlutir fá ekki kölluninni
haggað, hvorki fátækt né berklar. Áberandi er líka sú hugsun að
hann hafi í raun ekki val, eins og segir í öðru bindinu, hugur hans
hafi verið fullur af skáldskap, „mér var nauðugur einn kostur að
skrifa og skrifa endalaust" (1960: 134). Og er þá forlagatrúar í þessu
sem öðru.
I endurminningum listamanna er því gjarnan lýst hvernig þeir
eru á skjön við aðra og hefðbundið samfélag og hjá Kristmanni
byrjar það strax í frumbernsku (og kallast hér á við Rousseau enn á
ný). Þetta er hlutskipti hans og örlög, að því er hann segir frá fæð-
ingu, hann er óskilgetinn, óvelkominn og það hefur hann verið
síðan, „gestur og framandi, fremur illa séður“ (1959: 32). Rétt eins
og Rousseau sem missti móður sína í fæðingu (og kallaði fyrstu ást-