Skírnir - 01.09.2012, Blaðsíða 161

SKÍRNIR AF HVERJU ERU KONUR MEÐ FÆTUR? 421
er sagður í samræðu um ákveðin samfélagsleg viðhorf til kvenna
sem hann kann að endurspegla og þykja fáránleg eða hlægileg.
Brandari sem er aftur á móti tíndur er upp úr brandarabók eða
fundinn á bloggsíðu á Netinu býr vissulega yfir merkingarbæru
innihaldi en hann hefur hins vegar óljósa þýðingu þar sem okkur
er ekki kunnugt hvernig hann er notaður eða hvaða merkingu hann
hefur fyrir þá sem deila honum. Ef við rifjum hér upp brandarann
um svertingjana og skúringarnar virðist hann t.a.m. ganga einungis
út á rasísk og kvenfjandsamleg viðhorf og gera þau að sérstöku
aðhlátursefni. Þegar honum er hins vegar flett upp í gagnagrunn-
inum og samhengisupplýsingar hans skoðaðar, kemur í ljós að hann
var sagður í vinkvennahópi sem dæmi um „lélegan, rasískan og
ófemínískan brandara". Hann átti að lýsa hlægilegum viðhorfum
einhverra úti í samfélaginu. Sjálf hafði heimildarkonan brandarann
eftir litlum frænda sem fannst efniviður brandarans aftur á móti
bæði sniðugur og fyndinn.27
Til eru a.m.k. þrjár kenningar sem varpa ljósi á brandara sem
samfélagsleg fyrirbæri og af hverju fólk hlær að þeim: Ein beinir
sjónum að hvötinni sem býr að baki brandaranum (yfirlætiskenn-
ing: að hlæja á kostnað annarra), önnur lítur til virkni brandara í til-
finningalífi fólks (lausnarkenning: við hlæjum til að losa um spennu
vegna bælingar) og sú þriðja skoðar byggingu þeirra (misræmis-
kenning: við hlæjum af því að brandari kemur okkur á óvart undir
blálokin) (Oring 2010a: xi). Þegar manneskja hlær að brandaranum
um svertingjana og skúringarnar þarf ástæðan ekki að vera sú að
henni finnist fyrirlitning í garð svartra eða kvenna eðlileg eða
ánægjuleg á nokkurn hátt (yfirlæti) heldur getur brandarinn hafa
veitt henni útrás fyrir bældar tilfinningar (lausn) eða komið henni
svo á óvart undir lokin að hún bregst við með hlátri (misræmi). Mis-
ræmið fælist þá í því að manneskjan heldur að hér sé á ferðinni
hefðbundinn rasískur brandari og gerir sér því ákveðnar væntingar
um framhald hans. Undir blálokin kemur hins vegar í ljós að brand-
arinn er ekki rasistabrandari heldur karlrembubrandari. Síðasta
setning brandarans snýr upp á væntingar hlustandans með því að
27 Gagnagrannurinn: Dæmi númer 29.