Skírnir - 01.09.2012, Blaðsíða 196

456
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
mentir íslendinga á 19. öld“ eftir skólapiltinn Jónas Jónasson, síðar
prest á Hrafnagili, sem fyrst var birt í handskrifuðu riti skólapilta
1879-80 og síðan prentað í Tímariti hins íslenzka bókmenntafélags
1881 Qónas Jónasson Lbs. 3329 4to og 1881). Þar voru þeir Bjarni
og Jónas taldir „„tvíburar" (Díoskúrar) vorrar aldar“ ogþau skáld
sem „grundvalla alla stefnu hinna síðari tíma“. Þess má geta að Jónas
Jónasson kenndi íslensku við lærða skólann veturna 1881-83, en af
skólaskýrslum verður ekki ráðið að bókmenntasaga hafi verið
meðal kennslugreina hans. Ljóst er hins vegar að sömu sjónarmið
móta umfjöllun hans um skáldskap 19. aldar og bókmenntakennslu
síðari tíma í skólanum. Sömuleiðis er vert að benda á þau miklu
áhrif sem Jónas Hallgrímsson hafði á skáldskap skólapilta Reykja-
víkurskóla sem síðar urðu margir hverjir viðurkenndir höfundar og
virðingarmenn í íslensku samfélagi (sbr. Gunnar Sveinsson 1956:
127-171).
Þrátt fyrir nokkra viðleitni Reykjavíkurskóla til að kynna síðari
tíma bókmenntir var staða þeirra ótrygg. Eftir 1898 hurfu þær alveg
af leslistum skólans til ársins 1906-07. Þá var tekin upp sú nýbreytni
í 3. bekk að auk Egils sögu voru „lesnir nokkurir kaflar úr öðrum
sögum og bókmentum síðari alda. Lærð nokkur íslenzk kvæði“
(.Skýrsla um hinn almenna mentaskóla íReykjavík 1906-19071907:
7) . Talsverð festa komst hins vegar á bókmenntasögukennsluna eftir
1880 og virðist henni hafi verið haldið fram alla tíð eftir það, oftast
í 5. bekk. Meðan Jón Þorkelsson var rektor (frá 1872 til 1895) sá
hann stundum um kennslu í „bókfræðissögu Islands í fornöld", þ.e.
veturna 1880-85. Eins og fram hefur komið las Halldór Kr. Friðriks-
son fyrir veturinn 1885-86, en annars sá Pálmi Pálsson iðulega um
þessa kennslu, þ.e. 1886-92, 1893-04 og svo eftir 1895. Árið 1892-
93 las Sæmundur Eyjólfsson fyrir.
Yfirferðin einskorðaðist alla jafna við fornbókmenntirnar en
veturinn 1882-83 brá Jón Þorkelsson út af venjunni og fór líka yfir
„hið merkasta í bókfræðissögu landsins á 16., 17. og 18. öld“
(.Skýrsla um hinn lœrða skóla íReykjavík. Skóla-Arið 1882-83 1883:
8) . Ef til vill má líta á þá nýbreytni sem tilraun til að brúa bilið milli
fornbókmenntanna og bókmennta 19. aldar og mynda samfellu í ís-
lenskan skáldskap. Hugmyndin um slíkt samhengi bókmenntanna