Skírnir - 01.09.2012, Blaðsíða 152

412
BRYNDÍS BJÖRGVINSDÓTTIR
SKÍRNIR
Ef kjúklingurinn í brandaranum er látinn standa fyrir „Hina“ — þá
sem standa fyrir utan okkur sjálf og sjálfsmynd okkar tekur mið af
— getur brandarinn virkað sem ágæt útskýring á hugtakinu og
virkni þess á sjálfið. Líkingin virkar þó aðeins sé hann ekki tekinn
of bókstaflega heldur litið svo á að brandarar samanstandi af
óbeinum tilvísunum, tengingum og líkingum sem ráða má í. Sjálfur
orðaði Freud það svo að alla brandara mætti búta niður í mikilvæg
umhugsunarefni. Hvern einasta brandara mætti taka sem gríni eða
alvöru og nota þar af leiðandi til að vekja hlátur eða til greiningar á
samfélaginu sem brandarinn þrífst í (Oring 2010b: 13).
Þegar staldrað er við þær persónur sem birtast okkur helst í
bröndurum má sjá að sé greint frá kynferði þeirra markar það þeim
yfirleitt skýrar langanir og eiginleika. Yfirleitt svo skýrar langanir og
ótvíræða eiginleika að kyn persónanna afmarkar eitt og sér heilt
hlutverk út af fyrir sig. Sé tekið fram í upphafi brandara að „karl“
eða „kona“ fari að versla í IKEA, sitji saman á bar eða séu hjón, má
fastlega gera ráð fyrir að það séu merkingarbærar upplýsingar og
að kyn persónanna skírskoti þá til samfélagslegra staðalmynda um
mismun kynjanna: Að kynin séu ólík og að allar konur deili sam-
eiginlega ákveðnum einkennum og allir karlmenn öðrum. Gert er
ráð fyrir því að slíkar hugmyndir séu hlustendum kunnar og ekki
þurfi að útskýra þær frekar. Sem dæmi má nefna brandara þar sem
karlmenn elska að drekka bjór eða viskí og kjósa fremur að njóta
félagsskapar hver annars í stað félagsskapar eiginkvenna sinna. Kon-
urnar eru allt öðruvísi en þeir, að því er virðist af náttúrunnar hendi.
Þær hafa engan áhuga á bjór eða fótbolta en hafa hinsvegar unun af
því að versla og þá rennur jafnvel á þær sjúklegt kaupæði. Þær
virðast heldur ekki hika við að nýta sér peninga eiginmannsins til að
svala þrá sinni eftir dýrum hlutum, íburði eða eftirsóknarverðu út-
liti:
Síminn hringdi í sturtuklefa karla eftir æfingu. Maður svarar í símann:
„Halló“. Konurödd segir: „Ert þettaþú elskan? Eg er stödd í pelsabúð niðri
í bæ og það er alveg geðveik útsala. Pels sem ég er veik í og hann kostar
bara 500 þúsund. Má ég kaupa hann elskan?“ Eftir augnabliks umhugsun
segir maðurinn: „Okei, ef hann er svona geðveikur." Svo segir konan:
„Veistu ég kom við á bílasölu á leiðinni í bæinn og sá alveg æðislegan