Skírnir - 01.09.2012, Blaðsíða 190

450
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
bókmenntasögu sinni. Að slíku samhengi er þó vart vikið í ágripi
hans ef tilkoma ritlistar og efling kirkjuvalds eru undanskilin. Verk
hans er ekki söguleg frásögn um tilurð, þróun og einkenni íslenskra
bókmennta með tilvísun í innlent samfélag, náttúru, menningu og
sögu eða lífshlaup einstakra skálda. Þar er hvergi reynt að útskýra
hvers vegna bókmenntirnar urðu til í þeirri mynd sem raun bar vitni
og breyttust í tímans rás. Frásögn hans beinist jafnvel í sumu tilliti
fremur frá Islandi og íslensku samfélagi en til þess þar sem hún snýst
að stórum hluta um hirðskáld erlendra konunga og lofkvæði þeirra
um þá. Þá ræðst innbyrðis röð skáldanna af ríkisárum norskra kon-
unga sem þeir voru handgengnir eða ortu um.
Engar vísbendingar eru heldur um að Sveinbjörn hafi ætlað bók-
menntasögu sinni að lýsa hvernig forfeðurnir „lífguðu og varðveíttu
anda þjóðarinnar" með framkvæmdum sínum, atorku og mann-
kostum eða að kveikja með nemendum sínum „brennandi ást á ætt-
jörðu sinni“, eins og gaumgæfilegur lestur íslenskra fornsagna hlaut
að gera að dómi Fjölnismanna („Fjölnir" 1835: 2). Olíkt bók-
menntasögu Thortsens, riti Mallings, Store og gode Handlinger, eða
sögulegum lýsingum í ljóðum Jónasar Hallgrímssonar geymir bók-
menntasaga Sveinbjarnar einungis hlutlægar staðreyndir um ævi
skáldanna, greiningu helstu verka þeirra og fagurfræðilegt mat
sumra þeirra. Um uppeldislegt, siðferðilegt eða þjóðernislegt gildi
þeirra fyrir samtíð eða framtíð landsmanna er ekki rætt. Ágrip hans
stendur því nær skáldatölum og textafræðilegri ritskýringu fyrri
tíma en nútíma bókmenntasögu.
Vekja ber þó athygli á því að umfjöllun Sveinbjarnar beinist nær
eingöngu að kveðskap og þeim lausamálsritum sem studdu við
hann, þ.e. málfræðiritgerðum Snorra-Eddu. Að þessu leyti fylgdi
hann stefnu skólayfirvalda að kynna nemendum innlendar fagur-
bókmenntir („den skjonne Litteratur"). Ljóst er líka að hann hefur
samhliða bókmenntasögunni lesið með nemendum sínum kvæði
eða kvæðabrot máli sínu til uppfyllingar og skýringar. Þá geymir
bókmenntasaga hans stutt ágrip helstu bragarhátta fornskálda og er
þar m.a. athyglisvert hvernig hann myndar tengsl við samtímann
með dæmi úr kveðskap Jónasar Hallgrímssonar. Til fornra sagnarita
er á hinn bóginn einungis vísað sem heimilda um ævi skáldanna og