Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Blaðsíða 108

Jón Yngvi Jóhannsson
Þjóðlegt flóð?
Rabb um skáldsögur og œvisögur síðasta árs
flutt áfundi Félags íslenskra frœða 22.1.2004.1
Einhverntíma í október á síðasta ári sat ég síðasta árlegan undirbún-
ingsfund gagnrýnenda DV fyrir jólabókaflóðið. Þetta voru alltaf
skemmtilegir fundir og þessi var engin undantekning. En það sem gerði
hann ólíkan öðrum slíkum fundum var að þegar honum lauk sat ég eft-
ir með styttri lista af íslenskum skáldverkum en nokkru sinni fyrr þau
sjö ár sem ég skrifaði fyrir blaðið. Ég held að þetta sé engin tilviljun, það
komu einfaldlega út færri skáldsögur árið 2003 en oft áður. Sem þýðir
ekki að þetta hafi verið slakt bókaár eða eitthvað slíkt, ég treysti mér
ekki í slíka sleggjudóma. Ég vona satt að segja að þetta sé tímabundið
ástand og bestsellerisminn sé ekki að ná hér völdum þannig að færri og
færri titlar komi út en allt kapp verði lagt á að selja þá í bílförmum.
En nóg um bókamarkaðinn og snúum okkur að bókmenntunum
sjálfum. Ég lenti satt að segja í svoiitlum vandræðum með að finna þráð
til að rekja mig eftir þegar ég var beðinn um að gera upp jólabókaflóðið
2003. Ég hélt svipaðan fyrirlestur í fyrra og þá var áberandi hópur ungra
höfunda. Þetta voru töluverðar fréttir og sjálfkjörið umræðuefni. Ekkert
slíkt er uppi á teningnum að þessu sinni.
En ég glaptist víst til þess að gefa þessu spjalli yfirskriftina „þjóðlegt
flóð?“ Sem er sennilega einkum vegna þess að ég er með þjóðernishyggju
á heilanum — og þó. Ef við byrjum á því að líta á þær fjórar skáldsögur
sem tilnefndar voru til íslensku bókmenntaverðlaunanna í haust getum
við sagt að þær snerti flestar hið þjóðlega hver á sinn hátt.
Landslag er aldrei asnalegt eftir Bergsvein Birgissson er undarlega sam-
sett bók og margföld í roðinu - ég er raunar ekki viss um að sambýli
ólíkra þátta í henni gangi alveg upp. En þjóðleg er hún, bæði í
smáskrýtnu og svolítið gamaldags málfari og ekki síður vegna þess að
hún lýsir fólki og umhverfi sem eitt sinn var kjarni samfélagsins en er nú
í útrýmingarhættu. Hér er lýst lífinu í pínulitlu þorpi, í sögumiðju eru
nokkrir trillukarlar í verbúð.
106
TMM 2004 ■ 1