Tímarit Máls og menningar - 01.02.2004, Blaðsíða 76

Þorsteinn Þorsteinsson
önnur í tvo áratugi. Hér væri þá komið íslenskt dæmi um það sem kall-
að hefur verið ,innri útlegð‘, fýrirbæri sem var að vísu algengt með and-
ófsskáldum í alræðisríkjum, en átti sér ekki aðrar hliðstæður hér á landi
svo að mér sé kunnugt.31 Af bjartsýnisljóðunum virðast einkum tvö ljóð,
það þriðja („Lífið er / nákvæmlega skoðað ...“) og fjórða („Bjartsýnin
vefst nú fyrir mér og þér ...“), endurspegla þennan sambúðarvanda og
þá sjálfheldu sem Sigfús var í, hin síður eða ekki.
Einsog ég gat um í upphafi virðist fjórða bjartsýnisljóð nokkru yngra
en flest hinna, það gæti verið ort 1968-69. Og hér má minnast þess að
eftir innrás Varsjárbandalagsríkjanna í Prag 1968 skrifaði Sigfús ritstjórn-
argrein sem fjallaði um þá atburði og átti að koma í hausthefti Tímarits-
ins.32 Af því varð þó ekki; í hennar stað kom grein um stúdentahreyfing-
una í Evrópu eftir Kristin; en á handrit greinar sinnar skrifaði Sigfús
seinna: „Varð ekki birt.“ Varla er tilviljun að uppfrá því hætti hann pólit-
ískum skrifum í ritið. Það er ætlun mín að fjórða bjartsýnisljóð, sem er
,pólitískasta‘ ljóðið í flokknum, eigi upptök sín í pólitískum ágreiningi
við Kristin E. Andrésson á þessum tíma og feli í sér afdráttarlausa höfn-
un á ,bjartsýni‘ hans og sovéttrú:
Bjartsýnin vefst nú fyrir mér og þér eins og bögglað roð
eins og skorpið og skrælnað roð
á síðkvöldum og snemma nætur ...
Annars eru samskipti og skoðanaágreiningur þeirra Sigfúsar og Kristins
vitaskuld efni sem erfitt er að meta, því fátt er um ótvíræðar heimildir.
Hugmyndalegt forræði Kristins kemur þó býsna vel fram bæði í vali út-
gáfubóka Máls og menningar og í Tímaritinu á sjöunda áratugnum, og
margt af því sem hann skrifar þar um bókmenntir og menningarmál er
víðs fjarri skoðunum Sigfúsar. Ég ætla að láta nægja að vitna í tvenn skrif
frá þessum tíma. Annarsvegar í bút úr hinni merku grein Kristins „ís-
lenzk ljóðagerð 1966“ sem birtist í tveimur heftum TMM 1967, bút sem
varpar að mínum dómi ljósi á baksvið bjartsýnisljóðanna (og vel gæti hér
einnig verið komin kveikjan að orðunum „... og hældust um verðand-
ina“ í ljóði Sigfúsar „Myndsálir“ í Og hugleiða steina):
í heildardráttum er þróunin á þessari öld breyting úr kapítalisma í sósíalisma
[...] Þeir sem ekki sjá þróunina í þessu ljósi verða blindir á allt annað, líka á
það hvernig ljóð skuli yrkja, hugtök þeirra verða á einhvern hátt brengluð, en
þó örlagaríkast að þeir geta varla fundið hjá sér hvöt til að breyta veruleikanum,
því að þeir eiga þá ekki framtíðarsýn, hugsun þeirra ekki vœngi draumsins, auk
þess sem spenna heimssögulegra andstæðna, sjálft inntak tímanna, hverfur úr
verkum þeirra. Eða hvernig ætti skáld að geta ort nema sjá sig og heiminn og
74
TMM 2004 • 1