Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Page 26

Katrín Jakobsdóttir
hennar; hamrað er á haustvindi, regni og myrkri.35 í Grafarþögn þurfa
persónur einnig að fara um alla Reykjavík en breyting verður á þessu í
Röddinni (2002) þar sem atburðarásin gerist öll á einum stað, hóteli í
borginni.
í mörgum sögum Arnaldar er atburðarásin sett niður í ólík hverfi á
markvissan hátt til að byggja upp auðuga borgarmynd sem lesendur, hvort
sem þeir eru Reykvíkingar eður ei, kannast við. Hann dreifir glæpum og
glæpamönnum kerfisbundið um borgina og byggir upp ákveðna mynd
þar sem dópgreni með lægra settum dópistum eru í miðbænum en fínu
dópsalarnir búa í villum í úthverfunum með hinu fína fólkinu.
Dæmi um þetta er hliðarsaga af brúðarhvarfi í Mýrinni. Þar hverfur
brúður úr eigin brúðkaupi og kalla foreldrar hennar Erlend til. Þetta er
moldríkt fólk í Garðabænum og Eva Lind, dóttir Erlendar, kallar það
„snobbdrasl“ (18). Stássstofan er víðáttumikil; „eins og heil hæð í blokk-
inni hans [Erlendar].“(39) Einbýlishús hjónanna er umkringt stórum
garði með háum trjám sem skýla því frá götunni, þau eiga tvo nýja bíla
og tvöfaldan bílskúr og eru sögð nýrík. Erlendur er gerólíkur þeim eins
og sést þegar hann skoðar brúðargjafirnar: „Hann hafði aldrei séð svona
margar gjafir á ævinni.“(33)
Leyndarmál þessarar fjölskyldu reynist vera sifjaspell; faðirinn hafði
misnotað dóttur sína, brúðina. Mamman hafði aldrei gert neitt þó að
hún hafi líklega vitað af öllu saman og Eva Lind er snögg að finna ástæð-
una: „Of fínt hús. Of margir bílar.“(164) Fínu húsin eru ekki öruggt skjól
- innan veggja þeirra fer fram ýmislegt miður fallegt þótt þau séu í fal-
legum hverfum, umkringd fallegum trjám. Ofbeldi þrífst innan veggja
heimilisins, hversu fínt eða ríkmannlegt sem það er. Hvergi getur fólk
verið óhult, ekki einu sinni - og kannski sérstaklega ekki - á heimili sínu.
Það er lykilatriði í sögum Arnaldar.
Andstæða borgar og landsbyggðar er undirstrikuð með því að aðalper-
sónan Erlendur er frá Eskifirði. í Grafarþögn er lögð áhersla á að honum
hafi „aldrei liðið vel í þessari borg. Liðið eins og útlendingi.“36 Þessi mynd
af Erlendi kemur ekki kunnugum lesanda á óvart þar sem margoft hefur
verið nefnt að Erlendur sé utan af landi og það jafnvel tengt því að hann
sé á margan hátt heldur gamaldags í hugsun. Það styður hugmyndir sem
Raymond Williams hefur sett fram um að mynd okkar af borginni sé
framtíðarmynd sem dragi okkur í átt að framförum, nútímavæðingu og
þróun. Mynd okkar af sveitinni sé hins vegar fortíðarmynd sem dragi
okkur í átt að því gamla, mannlega og náttúrulega. í nútíðinni togist
framtíð og fortíð á og skapi þannig spennu. Til að skilja hana búi mað-
urinn sér til andstæður sveitar og borgar.37
24
TMM 2005 ■ 1