Tímarit Máls og menningar - 01.02.2005, Page 111

Bókmenntir
furðulegar aðstæður, og oft liggur húmorinn í sjálfum aðstæðunum: í sam-
kvæmisleikjunum sem persónur bókarinnar leika í ýmiskonar samkvæmum (í
mjög víðri merkingu beggja orða, samkvæmi og samkvæmisleikir). Misskiln-
ingur þegar tveir viðmælendur deila ekki sömu þekkingunni er algengur (á bls.
102 er óborganlegur kafli þar sem Karíus og Baktus koma við sögu), einnig
kemur höfundur off upp um smáborgarahátt persóna sinna, eins og í þessari
ómetanlegu innsýn í þankagang Friðberts þegar hann undirbýr hið örlagaríka
þrítugsafmæli sitt:
[...] á meðan Friðbert skvetti framan í sig rakspíranum sem hann hafði valið, fannst
honum það góð tilhugsun að einn af gestum hans, og bráðum tveir þeirra, væru
öfugir; hann var á vissan hátt stoltur yfir að geta boðið upp á tvo unga homma í afmæl-
inu sínu, eins og hann orðaði það með sjálfum sér.7
Smáborgaraháttur er líka í kafla þegar Sigmar, Albert, Hörður og Jósef, kunn-
ingjar Friðberts og krónískar aukapersónur í bókinni, panta sér allir bjór á veit-
ingastað í hádeginu og Sigmar pantar sér eina margarítu að auki. Eftir nokkra
stund kemur í ljós að afgreiðslustúlkan hefur ekki trúað pöntun hans, Sigmar
bregst ókvæða við og tekur vantrú hennar mjög nærri sér.8 Þetta er ekki aðeins
dæmi um hvernig Bragi kemur upp um takmarkanir persóna sinna heldur er
hér á ferð endurvinnsla - rímix - á texta úr eldra verki Braga. Prósaljóðið „Að
trúa“ úr bókinni Klink snýst nákvæmlega um þessar sömu aðstæður -
afgreiðslustúlka trúir ekki pöntun viðskiptavinar síns. Svona bein textatengsl og
sjálfsvísanir eru oft í verkum Braga og vel þess virði að rannsaka betur á öðrum
vettvangi.
Skáldsagan Samkvæmisleikir er þannig vel smíðuð, vel unnin, vel ígrunduð,
kvikindislega nákvæm bygging sem heldur lesandanum spenntum frá upphafi
til enda og enn lengur en það. Bragi sprengir merkingarsvið bókarinnar með því
að vísa í ótal áttir, ekki aðeins landfræðilegar (hér er fólk frá öllum heims-
hornum, ytri höfnin og skemmtiferðaskip á sínum stað) heldur og bókmennta-
legar áttir: til Þorvalds Þorsteinssonar og hans manneskjulegu handrukkara í
skáldsögunni Við fótskör meistarans, til Virginiu Woolf, til Leigjandans eftir
Svövu Jakobsdóttur, til hinnar pólsku Evu Hoffman og sjálfsævisögu hennar, til
Tsjékovs og rússneskra bókmennta, til Þórbergs Þórðarsonar og svo mætti lengi
telja. Samkvæmisleikir er því sannarlega völundarhús, jafnvel vöhindardrauga-
húsr, þar inni hljómar ómstríð, óhugguleg sinfónía, en það er aldrei gripið til
ódýrra brellna til að hrella lesandann, miklu fremur er óhugnaðinum laumað
hægt upp að honum, aftan að honum, og hrollurinn skýst eldsnöggt út um allan
líkamann (kalda vatnið, skinnið og allt það) rétt eins og ef einhver blési aftan á
hálsinn á manni sem situr einn í eldhúsi sínu og skrifar ritdóm á fartölvu. Sú
staðreynd að öll ytri lýsing á umhverfi sögunnar er ofurraunsæ og afar reykvísk
veldur kannski meiri óhugnaði en nokkuð annað, því þá er nálægðin við manns
eigið líf svo afgerandi - sagan gerist svo áþreifanlega í Reykjavík dagsins í dag að
jafnvel bókaútgáfan Bjartur er þarna í allri sinni reisn.
TMM 2005 • 1
109