Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.2000, Blaðsíða 5

Margrét í góðra vina hópi hjá Hringsjá.
verksmanni sem var mjög haltur og
stamaði. Oft sat ég lítil stelpa og
horfði á hann flétta reipi, verklagið
hans var svo fallegt. í barnaskóla
kenndi mér kona sem vantaði aðra
höndina. Hún hét Guðrún Sveins-
dóttir og var svo dugleg og áhuga-
söm, að aldrei var hægt að sjá að hún
væri fötluð.
Hún teiknaði á dúka, kenndi út-
skurð, prjón og útsaum - og á vorin
voru heilu snúrurnar af handavinnu
nemenda. „Þú giftist aldrei, svona
fötluð,“ sögðu foreldar hennar og
sendu hana í Kennaraskólann. Þannig
var viðhorfið til fatlaðra.
Fimm ára kynntist Margrét alvöru
lífsins. Þá veiktist faðir hennar, Mar-
geir Jónsson, fræðimaður og kennari,
af berklum og var ijögur ár á Krist-
neshæli. „Þegar hann komst loks
heim, varð hann fyrir því slysi að fót-
brotna og var mjög fatlaður eftir það.
Hann lést 53ja ára, þá var ég 13 ára,“
segir Margrét.
Þótt Margrét telji að fyrsta mótun
hafi ekki haft áhrif á starfsval sitt, þá
hefur sjálfsagt eitthvað blundað í
sálinni, kannski handverk fatlaða
fólksins sem hún umgekkst í
bernsku.
argrét er menntaður félagsráð-
gjafi, einn af þeim fyrstu hér á
landi. „Eg var fyrsti Islendingurinn í
Félagsráðgjafaskólanum í Kaup-
mannahöfn", segir hún. Sigurjón var
við sérnám í Kaupmannahöfn frá
1955-60 og Margrét notaði tímann til
að mennta sig.
Þau hjónin stofna Geðverndarstöð
bama á Heilsuverndarstöð Reykja-
víkur strax eftir námsdvölina erlendis
og vinna þar saman í nokkur ár. Arf-
taki hennar er Geðverndardeild barna
við Dalbraut.
Veturinn 1973-'74 kenndi Margrét
félagsfræði í Gæslusystraskólanum á
Kópavogshæli, undanfara Þroska-
þjálfaskólans. Hún segir að hulan
sem hvíldi yfir þessum málum hafi
vakið forvitni sína.
„Hér var aldrei talað um vangefna
fólkið. Það var i felum á þessum
tíma. Úti í Danmörku voru mál
þroskaheftra miklu lengra komin.
Einn þáttur í námi mínu að kynna sér
allar félagslegar hliðar og stofnanir
fyrir vangefna. Hér heima spurði
maður sjálfan sig: Hvar er þetta fólk?
A þessum árum var miklu fleira fólk
sett inn á hæli en hefði þurft. Kópa-
vogshælið var dæmi um altæka stofn-
un, þar sem dvalarfólk hafði ekkert
að segja um eigið líf. Ég kynntist
þessu frá mörgum hliðum: sjónar-
horni foreldra, stjórnenda og sem
fræðimaður.“
Fyrsti ráðgjafinn
Ástandið knýr Margréti til að sækja
um styrk til að kynna sér málefni fatl-
aðra í Bretlandi. Styrkinn fær hún frá
British Council og fer í sex vikna
námsferð um Bretland, og heimsækir
37 stofnanir í Bretlandi, Skotlandi og
Wales. í framhaldi af námsferðinni
fer hún að vinna hjá Styrktarfélagi
vangefinna sem ráðgjafi fyrir starfs-
fólk og foreldra. Þetta var árið 1976.
„Ég skynjaði strax mikla vanlíðan
hjá foreldrum þessara barna. Þau
höfðu aldrei fengið stuðning til að
ræða opinskátt um börn sín. Ég beitti
þeirri aðferð að búa til 5-6 manna
hópa sem ég vann með í tvo vetur.
Strax kom í ljós mikil þörf innan
hvers hóps að ræða sína reynslu við
aðra foreldra. Einhvern hafði vantað
til að opna fyrir þessa tjáningu.
Fundirnir voru alltaf á kvöldin svo
að báðir foreldrar gætu tekið þátt í
þessari hópmeðferð. Fljótlega fann
ég fyrir létti hjá fólkinu, loks var eitt-
hvað verið að hjálpa þeim. Sjálf lærði
ég mikið í þessu starfi sem var ákaf-
lega gefandi.
Mikið ófremdarástand var í mál-
um þroskaheftra barna á þess-
um tíma, til dæmis fengu þau ekki
inni á leikskólum og ekki til siðs að
þau sæjust á almannafæri.
Fyrsta tilraun til að koma þeim út
á meðal fólks var gerð eftir að ég
hafði treyst sambönd foreldranna
innbyrðis. Þá fóru foreldrar og börn
saman á skíði í Bláfjöll. Allt var gert
í fyrsta skipti! Foreldrarnir treystu sér
ekki til að stoppa hjá mesta fólks-
fjöldanum við lyfturnar, svo að við
fórum aðeins afsíðis.
Þessi fyrsta ferð leiddi tvennt í
ljós. í fyrsta lagi voru börnin ekki
undir smásjá, ekki verið að horfa á
þau. í öðru lagi gátu þau gert miklu
meira en við höfðum álitið. Siðan
fóru foreldrar að fara út á meðal fólks
með börnin, strax og ég skynjaði
kjark hjá þeim. Fyrsti veturinn
opnaði þeim að nokkru leið út í sam-
félagið.
Mér var löngu orðið ljóst, að þessi
börn skorti tilfinnanlega kennslu,"
segir Margrét. „Kópavogshælið var
með einn kennara fyrir 210 vistmenn
og áætlanir voru uppi um að fjölga
vistfólki upp í 360 manns. Auðvitað
þurfti að ráða miklu fleiri kennara og
brýn þörf var á nýrri reglugerð sem
heimilaði börnunum kennslu.“
Margrét lét ekki sitja við orðin
tóm. Hún átti sæti í stjórnarnefnd
ríkisspítalanna í nokkur ár og var
samtímis tilnefnd að vinna að reglu-
gerð um sérkennslu á vegum mennta-
málaráðuneytisins. Sú reglugerð kom
út 1977.
Ný hugmyndafrœði - ný lög
Nauðsynlegt var líka að breyta
hugsunarhætti fólks gagnvart fötluð-
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
5