Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.06.2000, Blaðsíða 24

Bengt Lindqvist umboðsmaður fatlaðra
hjá Sameinuðu þjóðunum:
UPPSKERUTÍMI
VARÐANDI MANNRÉTTINDI
Þýtt og endursagt af Helga Hróðmarssyni fulltrúa hjá ÖBÍ
“Þá fyrst getum við með nokkrum
sanni rœtt um mannkynið sem siðað
og réttlátt að allir verði einhuga um
og viðurkenni nauð-
syn sœmandi lífs-
gæðafyrir allt mann-
kyn og samþykki það
sem gagnkvœma
skuldbindingu allra
manna”. Þetta ritaði
Albert Einstein árið
1945 þegar mann-
kynið var smám sam-
an að ná áttum eftir hildarleik seinni
heimstyrjaldarinnar. Þetta var stór-
kostleg sýn: heimur þar sem allt starf
mannanna miðar að því að gera að-
stæður fólks sæmandi. Með þessa sýn
að leiðarljósi mótuðu Sameinuðu
þjóðirnar og kynntu Mannréttindayfir-
lýsingu sína. Að mínu mati er hún
mikilvægasta samþykkt sem gerð hefur
verið í heiminum í dag. Hins vegar,
þrátt fyrir hroðaleg mannréttindabrot
sem framin voru á fötluðu fólki af
nasistum, í Sovétríkjunum og annars-
staðar, er ekki minnst á rétt fatlaðs
fólks í ofangreindri yfirlýsingu. Tím-
inn hafði enn ekki náð að vinna á
einangrun og mismunun fatlaðra, mis-
munun sem fatlað fólk hafði búið við
alla tíð.
Meira en 30 árum síðar, helguðu
Sameinuðu þjóðirnar árið 1981 mál-
efnum fatlaðra. Það gaf drifkraftinn
fyrir nýja og spennandi þróun. Sú
staðreynd að Sameinuðu þjóðirnar
tileinkuðu málefnum fatlaðra ákveðið
ár var mjög mikilvæg pólitísk frarn-
kvæmd. Þema ársins: “Full þátttaka og
jafnrétti”, var skýr vísbending um þá
stefnu sem menn þurftu að taka.
r
Iskjali sem nefnt var: “World Pro-
gramme of Action” og samþykkt var
ári eftir ár fatlaðra, var minnst á nauð-
syn lýsingar og greiningar á aðstæðum
fatlaðs fólks út frá sjónarhóli mann-
réttinda. Það varð úr að Leandro
Despouy, lögfræðingur frá Argentínu
Bengt
Lindqvist
var ráðinn til þess að hafa umsjón með
þessu verkefni. Skýrsla hans var lögð
fram árið 1992. Um svipað leyti hófst
umræða um skyldur Sameinuðu
þjóðanna til að hafa frumkvæði að því
að setja fram stefnumótun í málefnum
fatlaðra. Þetta leiddi síðan til sam-
þykktar og framsetningar Grundvallar-
reglna Sameinuðu þjóðanna í mál-
efnum fatlaðra árið 1993. Á meðan á
þessu stóð, starfaði nefnd að stefnu-
mótun sáttmála Sameinuðu þjóðanna
um þjóðfélagslegan og menningar-
legan rétt fólks. Undir áhrifum frá
starfi Leandro Despouy, vann þessi
nefnd greiningu á málefnum fatlaðra
sem birt var árið 1994. Þetta var fram-
tak sem hefur reynst mikilvægur
hlekkur í baráttu fyrir mannréttindum
Björn G.
Eiríksson
sérkennari:
Sumarljóð
Skín björt á kveldi sól
sveipar gullroða haf.
Snæfells á jökulstól
sendir hún geislatraf.
Borgin við sundin blá
brosir við dimmblátt haf.
Æskunnar ástarþrá
eimir samt broti af.
Lýsandi blikið bjart
bjarmar á himin þar.
Sendir burt myrkur svart
í svalan og djúpan mar.
Fara um strætin fljóð
fagurlit reika ský.
Lágt þylur leyndan óð
ljúf nóttin unaðshlý.
B.G.E.
fatlaðs fólks. Stærsta skrefið í þessari
þróun var stigið i apríl 1998 með fram-
setningu og samþykkt “UN Comm-
ission on Human Rights” sem hefur að
geyma fjölda mikilvægra yfirlýsinga
og staðreynda. Þar má nefna að
Grundvallarreglur Sameinuðu þjóð-
anna ættu að vera tæki til að auka
mannréttindi; Hér eftir ættu málefni
fatlaðra að vera þáttur í allri umfjöllun
og stefnu í mannréttindamálum; Allar
stofnanir Sameinuðu þjóðanna ættu að
hafa málefni fatlaðra að leiðarljósi í
skipulagningu á stefnu sinni; Fara ætti
fram á skýrslur frá aðildarríkjunum um
aðstæður fatlaðs fólks og aðgerðir
Sameinuðu þjóðanna varðandi málefni
fatlaðra ættu að vera betur skipulagðar.
Eftirlit með Grundvallarreglunum
mun halda áfram í núverandi
formi til miðs árs 2000. Þessu til við-
bótar, hafa Sameinuðu þjóðirnar
myndað nýjan og mjög mikilvægan
vettvang til að vinna að málefnum fatl-
aðra með aðgerðum sínum og aukinni
umfjöllun um mannréttindi. Þetta er
tækifæri sem samtök fatlaðra hafa ekki
efni á að missa af. Samtök fatlaðra
hafa safnað saman mikilli reynslu og
þekkingu um aðstæður og kjör fatlaðs
fólks. Til þess að eiga möguleika á að
nota mannréttindaumræðu sem verk-
færi, verða þau samt sem áður að læra
heilmikið um alþjóðlega uppbyggingu
mannréttinda með því að sækjast eftir
samvinnu við aðila sem vinna að
mannréttindamálum í heiminum. Eg
vona að þekkingaröflun og mótun
þessara tengsla hefjist nú þegar. Við
megum engan tíma missa. Ef við gríp-
um þetta tækifæri, munu þeir aðilar
sem vinna að málefnum fatlaðra öðlast
nýja orku og kraft á nýrri öld. Nú eru
uppskerutímar og það er í höndum fatl-
aðs fólks að njóta ávaxtanna, en einnig
að sá fræjum til nýrrar og meiri upp-
skeru.
Bengt Lindqvist
Þýð.: H.Hr.
24