Skessuhorn - 16.12.2020, Síða 95

MIÐVIKUDAGUR 16. DeseMbeR 2020 95
upp á fjöll og hafa tækifæri til að
upplifa þá tilfinningu sem fylgir því
að standa uppi á toppi og horfa yfir
landið í friðsældinni. Það ættu allir
sem hafa líkamlega burði til þess að
prófa þetta,“ bætir hún við.
Barnvænt samfélag
Í byrjun sumars var sóley ráðin
hjá borgarbyggð til að kortleggja
gögn fyrir innleiðingu á barnvænu
samfélagi en borgarbyggð skrifaði
í vor undir innleiðingu barnasátt-
mála sameinuðu þjóðanna. „Inn-
leiðingaferlið hjá borgarbyggð er í
gangi núna og ég hef verið að vinna
að því að safna gögnum sem sett
eru í ákveðið mælaborð sem kort-
leggur stöðu sveitarfélagsins þegar
kemur að stöðu, líðan og hag barna
í borgarbyggð. Í kjölfarið verð-
ur hægt að setja saman áætlun fyr-
ir það sem bæta þarf,“ útskýrir sól-
ey. Aðspurð segir hún að í barn-
vænu samfélagi hafi börn rödd inn-
an stjórnsýslunnar, þau eru tekin
með í skipulagningu á samfélaginu
sem þau búa í. „Þetta snýst ekki um
að hafa alltaf pizzu í matinn þegar
þau vilja heldur að börn séu höfð
með í samtalinu um skipulag sveit-
arfélagsins. börn eru líka einstak-
lingar eins og fullorðnir og þau
hafa sín réttindi og það skiptir líka
máli fyrir þau hvernig sveitarfé-
lagið er byggt upp. Dæmi um þetta
er að eftir samtal við börn á Akur-
eyri, sem er búið með sitt ferli, var
snjómokstri í bænum breytt. börn
eru mikið í umferðinni í og úr skóla
til dæmis svo auðvitað skipta hlutir
eins og snjómokstur þau máli,“ seg-
ir sóley.
Dreymir um að
opna stofu
sóley er að taka viðbótardiplómu í
kynfræði við Háskóla Íslands. Nám
í kynfræði byggir á þeirri grund-
vallarforsendu að mikilvægt sé að
vinna að kynheilbrigði í öllum nú-
tíma samfélögum. Á þetta hef-
ur skort í íslensku samfélagi og er
markmið náms í kynfræði að bæta
þar úr og efla þekkingu og skiln-
ing á manneskjunni sem kynveru í
heildrænum skilningi, þ.e. líkam-
lega, andlega og félagslega.
sóley segist einn daginn stefna á
að ljúka mastersgráðu í greininni.
„Því miður er ekki hægt að læra
kynfræðinginn á Íslandi, það þarf að
fara erlendis í skóla til að ljúka því
námi, eða taka það í fjarnámi með
staðarlotum erlendis. Ég tel mikla
þörf á fleiri kynfræðingum hér á
landi en kynfræðin snýst um að geta
sinnt fræðslu í kynfræði og að geta
hjálpað fólki með þau vandamál
sem koma upp í tengslum við kyn-
líf,“ útskýrir sóley og bætir við að
sjálf dreymi hana um að opna stofu
þar sem hún geti tekið á móti ein-
staklingum á öllum aldri og pörum
í ráðgjöf varðandi ýmis vandamál
tengdu kynheilbrigði. „Flest höf-
um við kynferðislegar langanir og
kynlíf er stór partur af lífi okkar. en
það geta komið upp vandamál þar
eins og í öðru. Dæmi um vandamál
eru; of brátt sáðlát, erfiðleikar við
að fá fullnægingu, óþægindi eftir
barnsburð og svo margt fleira. en
fólk veit ekki alltaf hvernig á að laga
þessi vandamál eða hvert það get-
ur leitað. Ég vil hjálpa þessu fólki,“
segir sóley.
Við erum öll kynverur
„Það má ekki gleyma öldruðum
eða fötluðum þegar kemur að kyn-
fræðslu og kynlífi. Þessir hópar eru
líka kynverur,“ segir sóley og bæt-
ir við að of oft sé kynlíf þeirra sem
ekki eru ungir, gagnkynhneigð-
ir og í góðu líkamlegu formi tabú
umræðuefni. „Þarna hefur klámið
og samfélagsmiðlar held ég mikil
áhrif og auðvitað skortur á fræðslu
og opnari umræðu. Þó svo auðvitað
sé þessi umræða og þetta málefni
á mun betri stað en fyrir til dæm-
is 10 árum. Við sjáum ekki oft fólk
í hjólastól í klámi eða sem kynverur
í bíómynum. Ég vil skapa aðstæð-
ur fyrir alla til að getað leitað að-
stoðar við að finna leiðir til að njóta
kynlífs og efla lífsgæði sín, við höf-
um öll rétt á því. ef það er einhver
staður og stund sem okkur á að líða
vel og vera örugg er það í kynlífi.
Þá erum við að hleypa einhverjum
að okkur á svo náinn hátt og þá er
mikilvægt að líða vel til að geta not-
ið þess,“ segir hún og bætir við að
einnig sé mikilvægt að þekkja eig-
in líkama og mörk áður en kynlíf
er stundað með öðrum. „Við þurf-
um að læra á eigin líkama áður en
við getum ætlast til þess að aðr-
ir geri það en því miður er of al-
gengt, oft hjá stelpum og konum,
að við þekkjum ekki líkamann okk-
ar. Kannski vegna klámvæðingar,
samfélagsmiðla og jafnvel orðræð-
unni, uppeldinu og í samfélaginu.
stelpum er jafnvel kennt að pík-
ur séu óæskilegar, ekki dömulegt
að vera að koma við þær eða spá í
þeim, á meðan strákar mega hanga
í typpinu á sér og ræða það eins og
veðrið, þess vegna er fræðsla svo
mikilvæg. Kynlíf, hvort sem það er
ein með sjálfum okkur eða öðrum,
er ekkert til að skammast sín fyr-
ir og það er mín ósk að við getum
öll notið þess,“ segir sóley. „Um-
ræða sem þessi er svo nauðsynleg
fyrir lífsgæði, jafnrétti og kynheil-
brigði.“
Hefur áhyggjur
af áhrifum kláms
spurð um áhrif kláms á börn og
ungmenni segir sóley það vera
mikið áhyggjuefni. Dæmi eru um
að börn sjái klám í fyrsta skipti við
átta ára aldur, jafnvel yngra, sem
geti haft mikil áhrif á þau. einna
helst þau sem hafa kannski ekki
fengið neina fræðslu eða þau sem
ekki geta átt í opnum samskipt-
um við foreldra sína. „ef hlutir eru
bannaðir eða þarf að laumast til að
gera þá verða þeir oft meira spenn-
andi. sótt er meira í þessa hluti og
þeir gerðir í felum. Þarna er barn-
ið eða ungmennið berskjaldað fyr-
ir áhrifum þess sem það ekki þekk-
ir. Fræðsla, sama hver hún er, er
ofboðslega góð forvörn sem og
opin og góð samskipti. Með góðri
fræðslu og opnum samskiptum
fækkar þolendum og fíklum. sama
hvað við er átt; mat, áfengi, fíkni-
efni, klám o.s.frv. Í verstu tilfellum
getur klámáhorf ungs fólks þróast
yfir í fíkn sem lýsir sér þannig að
fólk þarf alltaf grófara efni, sem er
oft á tíðum mjög ofbeldisfullt, til að
fá kikk úr því,“ segir sóley.
Samtalið mikilvægt
„Ég dæmi alls ekki fólk fyrir að
horfa á klám eða mæli með því að
gera það ekki en þegar við erum
ung og heilinn hefur ekki náð full-
um þroska geta áhrif kláms því ver-
ið skaðleg. Þá höfum við ekki getu
til að gera okkur fulla grein fyrir
því hvað sé æskilegt og hvað ekki.
Rétt eins og myndir og tölvuleikir
eru bannaðir eftir aldri og þroska
viðkomandi. Getið þá rétt ímynd-
að ykkur hvað klám gerir barni/
ungmenni sem hefur ekki fengið
fræðslu, umræðu eða nein tæki og
tól til að vita hvað það á að gera
með það sem það sér. Kynferðis-
ofbeldi má einmitt oft rekja beint
til kláms þar sem gerendur eru að
endurleika það sem þeir hafa séð.
Ofbeldið tengist oft því að farið sé
yfir mörk þolenda og kannski gera
gerendur sér ekki einu sinni grein
fyrir því. Gerendur hafa séð eitt-
hvað í klámi aftur og aftur þar sem
allir virðast njóta svo það verður
bara eðlilegt í þeirra huga. Dæmi
um þetta er að kyrkja í kynlífi, það
er orðið mjög algengt að þolend-
ur lendi í slíku. Í klámi er lítið um
samtal og samþykki milli fólks en
í kynlífi er samtal mjög mikilvægt.
Við ættum aldrei að gera neitt við
aðra manneskju nema með sam-
þykki. Það er því mjög varhuga-
vert að hugsa til þess að ungt fólk
horfi jafnvel mikið á klám á sama
tíma og kynfræðsla er oft á tíðum
takmörkuð,“ segir sóley.
Foreldrar þurfa að
fræða börnin
sóley segir að ekki megi gleyma að
fræða líka fullorðið fólk um samtal
við börn og ungmenni. Foreldrar,
kennarar og aðrir sem vinna með
börnum og ungmennum þurfi að
kunna að tala um kynlíf og kropp-
inn við þau. „Það getur verið skað-
legt að gera kynlíf eða kynfæri
að tabú. Við flest stundum kyn-
líf með sjálfum okkur eða öðrum
svo þetta ætti að vera eðlilegt að
tala um það. Þó það þurfi oft og
tíðum að bæta kynfræðslu í skól-
um þurfa foreldrar sérstaklega að
taka þátt í fræðslunni, það byrj-
ar allt heima. Því miður er of al-
gengt að við ýtum þessari umræðu
til hliðar, okkur þykir hún óþægi-
leg og vitum ekki hvað við eigum
að segja. Þannig gerum við þetta
oft að feimnismáli eða jafnvel að
tabú. strax þegar börn byrja að
spyrja hvernig börnin verða til eða
fara að spá í kynfærum þá höfum
við tilhneigingu til að koma okkur
undan spurningunum, verða vand-
ræðaleg og jafnvel snúum út úr
þannig verður þetta eiginlega að
feimnismáli og jafnvel að í verstu
tilvikum eitthvað til að skammast
sín fyrir. svo þegar þau verða eldri
getur það þróast yfir í að þeim
þykir kynfærin sín og kynlanganir
eitthvað sem er óæskilegt eða jafn-
vel eitthvað sem er óviðeigandi,
oftast stelpum, og þeim fer að líða
illa í eigin líkama. Þá getur við-
komandi kannski ekki notið kyn-
lífs og það hefur svo mikil áhrif á
líðan og sjálfsmynd og þá lífsgæð-
in og lífið almennt. Við þurfum að
vera ófeimin við að ræða kroppinn
og kynlíf, sérstaklega við börnin
og ungmennin okkar,“ segir sóley
að endingu.
arg/ Ljósm. úr einkasafni
Á toppnum.
Þegar gengið er á jökla þarf að hafa
öryggisatriðin á hreinu. Sóley segist
ekki fara ein í slíkar ferðir heldur með
hópi þar sem með í för er fólk kunnugt
svæðinu.
Jafnvægisæfingar á fjöllum.
Friðsælt á fjöllum.
Gengið í línu upp á jökul.