Studia Islandica - 01.06.1940, Blaðsíða 10

8
að meginstofn Landnámu sé ritaður snemma á 12. öld,
efninu hafi þá verið safnað frá beztu heimildarmönn-
um, sem kostur var á, og höfundar hennar hafi gert
sér allt far um að herma það eitt, sem þeir töldu sann-
ast og réttast.1) Hitt er annað mál, að jafnvel á þess-
um tíma og með þessari aðferð var ekki nærri alls
staðar unnt að fara með nákvæmlega örugg sann-
indi. Margt hafði skolazt svo til í minni manna á tíma-
bilinu frá landnámsöld til upphafs ritaldar, að gögn
brast til þess að leiðrétta það. En það má fyrr rota
en dauðrota. Þó að vér gerum oss ljóst, að Landnáma
sé ekki eins áreiðanleg og ef hún væri góð samtíma-
heimild, þá megum vér ekki fórna traustinu á hana
fyrir trú á íslendinga sögur, sem ritaðar eru allt að
180 árum síðar og að minnsta kosti ekki eingöngu 1
fræðimannlegum anda, heldur líka til skemmtunar.
Með því er kippt grundvellinum undan öllu skyn-
samlegu mati hins forna fróðleiks, hið visna tré látið
standa, en hinu græna í eld kastað.
Þó að rannsókn hins sögulega efnis sé skipað hér
/yrstri, er hún ekki aðalatriðið. Eg er ekki sagnfræð-
ingur, og það skiptir litlu máli fyrir landssöguna,
hvort Hrafnkatla er nýtileg heimild eða ekki. Að
vísu hefur ýmislegt um forna menningu og siði verið
til hennar sótt, og það ætti framvegis að gera með
meiri varúð.2) En athuganirnar um efni sögunnar
1) Um aldur og myndun hinnar elztu Landnámabókar vil eg
einkanlega vísa til tveggja ritgerða. Önnur er eftir Björn M.
Ólsen: Ari Þorgilsson hinn fróði, í Tímariti Bókmenntafélagsins
1889. Röksemdum þeim, sem þar eru færðar fyrir því, að Ari sé
höfundur Landnámu, hefur aldrei verið hrundið. Finnur Jónsson
og ýmsir aðrir hafa blátt áfram þverskallazt við að trúa þeim
eða ræða þær. — Hin ritgerðin er eftir Barða Guðmundsson:
Uppruni Landnámabókar, í Skírni 1938. Barði kemst þar eftir
öðrum leiðum að svipaðri niðurstöðu og B. M. Ó. og bætir enn.
við nýjum rökum, sem eru þung á metunum.
2) Aðeins eitt dæmi skal nefnt. í hinu ágæta riti sínu, Ætte-