Studia Islandica - 01.06.1940, Side 42

40
bætur og skáldskapur höfundanna, má samt oft fara
nærri um það, bæði af svip efnisins og meðferð höf-
undanna á því. Alþýðusagnir eru oft auðkenndar á
því, að þær hafa klofnað í afbrigði, svo að samvizku-
samur söguritari getur þess stundum, að frá atburð-
unum segi ekki allir á einn veg, eða hann glæpist á
því að segja sömu sögnina tvisvar í mismunandi mynd-
um. Dæmi þessa hvorstveggja koma fyrir í Reykdælu.
Þá er það eðli alþýðlegra munnmæla, að þau draga
að sér efni úr farandsögum og þjóðtrú, og fer því
fjarri, að sögurnar sé allt af því trúrri endursögn
munnmæla sem þær eru méð raunsærra brag. Hitt er
sönnu nær, að höfundur Eyrbyggju hafi t. d. haft
meiri sögusagnir af Fróðárundrum og afturgöngu
Þórólfs bægifóts en af viðskiptum þeirra Snorra og
Arnkels goða. Sum atriði í sögunum eru af því tagir
að engum skáldsöguhöfundi er trúandi til þess að
hafa haft gaman af að búa þau til né gera ráð fyrir,
að lesendur hans hefði skemmtun af þeim. Þau koma
gangi sögunnar ekkert við, trufla hann fremur og
gera erfiðara að halda meginþræðinum. Oft eru höf-
undarnir í vandræðum með að koma þeim fyrir á rétt-
um stöðum í frásögunni. Þetta getur valdið kynlegum
tvískinnungi í efnismeðferðinni. Samvizkusemi fróð-
leiksmannsins, sem vill halda sem flestu til haga og
bjarga því frá gleymsku, togast á við smekk og hæfi-
leika listamannsins. Sögurnar verða sundurleitar, eins
og Bjarnar saga Hítdælakappa, sem fer öll í mola
um miðbikið, þar sem átthagasagnirnar eru fjölskrúð-
ugastar, eða þar koma fyrir útúrdúrar, laus fróðleik-
ur, sem er ekki samlagaður söguþræðinum. Jafnvel í
Gunnlaugs sögu, sem annars er með svo miklum skáld-
sögublæ að samsetningu, sést það stundum, að höf-
undurinn hefur ekki í öllum höndum við efnið (sum-
ar vísur Gunnlaugs og ómerkileg atvik, sem segja
verður þeim til skýringar).