Studia Islandica - 01.06.1940, Blaðsíða 56

54
texta Egils sögu og Glúmu í Möðruvallabók og Fóst-
bræðra sögu í Hauksbók), — að þroski sögustílsins
á 13. öld og fram á hina 14. fer í þá átt að gefa frá-
sögunni „munnlegra“ blæ. Þetta hefur villt síðari
alda mönnum sýn. Það er rétt, að einmitt svona hefði
farið bezt á, að sögur væri sagðar. Og það má vel
vera, að svipað þessu hafi menntuðustu rithöfundarn-
ir tamið sér að segja frá, svo hafi t. d. Sturla Þórðar-
son kunnað að segja Huldar sögu og svona hafi höf-
undar sumra sagna æft sig í að segja sögur ,eða kafla
úr sögum, sem þeir voru að semja. En sögustíllinn er
samt jafnfjarri því, sem frumstæður munnmælastíll
hefur getað verið fyrir ritöld, og hinu daglega máli
13. aldar, sem stundum gægist fram í Sturlungu. Það
er einmitt hámark ritlistarinnar, sem fáir ná, að láta
bækur „tala“. Svo fjarstætt sem það kann að virðast,
er það engu að síður satt, að á blómaskeiði sagna-
gerðarinnar líkjast sögurnar því meir munnlegri frá-
sögn, eins og nútíðarmönnum finnst hún ætti að vera,
sem þær verða meiri skáldskapur, það er að segja í
senn óháðari munnmælunum og hækjum erlendra stíl-
fyrirmynda.
Eins og nærri má geta, verður stílþróun af þessu
tagi aldrei, fremur en aðrar bókmenntalegar og menn-
ingarlegar hræringar, svo föst í rásinni sem náttúru-
lögbundinn vöxtur og hrörnun. Það má sjá hana skýrt,
ef horft er yfir langt tímabil, en aðstæður og hæfi-
leikar einstaklinga koma jafnan til greina, svo að
ekki er unnt að marka hverju verki hnitmiðaðan stað
í stigbreytingunni. Það koma fram menn, sem eru á
undan eða eftir sínum tíma, brautryðjendur, snilling-
ar, smekkmenn, sem stríða gegn straumi hnignunar-
innar, eftirlegukindur, sem kunna ekki að færa sér
nýja listartækni í nyt. Hver getur látið sér sjást
yfir framfarir Islendinga í stílsmekk frá 1750—
1850, þó að vér megum ekki tímasetja Brand eftir