Studia Islandica - 01.06.1940, Side 70

68
þar efni til samanburðar þarf ekki að lúta svo lágt
að athuga „ættasögur“ hinnar bóklausu norsku al-
þýðu. Það má taka íslenzkar sagnir frá seinni öldum,
eins og t. d. Gísli Konráðsson hefur fært þær í letur,
þar sem bæði heimildarmenn hans og þó enn framar
hann sjálfur höfðu bókmenningu sjö undanfarandi
alda og þar á meðal fornsögurnar við að styðjast til
hliðsjónar um skilning og meðferð efnisins.
Því virðist það eðlilegast og jafnvel einsætt, að
Hrafnkatla sé verk eins höfundar, sem ætl-
aði sér alls ekki að segja sanna sögu, heldur að
semja skáldrit, — manns, sem í senn var gæddur
ríku ímyndunarafli, mannþekkingu og skáldlegri
djörfung og var lyft til flugs af einhverri voldug-
ustu bókmenntahreifingu, sem sögur fara af. Hon-
um lánaðist að skapa verk, sem hefur til síns ágætis
flest eða allt það bezta, sem einkennir íslenzka sögu-
ritun á blómaskeiði hennar, um leið og hann vitan-
lega er háður takmörkunum þessarar bókmennta-
greinar.
Um höfundinn sjálfan skal hér ekki mikið f jöl-
yrt fram yfir það, sem ráðið verður af sögunni um
hæfileika hans og menntun. Finnur Jónsson hugði,
að hann hefði verið klerkur, og virðist einkum ráða
það af því, sem sagt er um hofsbrennuna á Aðalbóli
og hvernig Hrafnkell bregzt við fréttinni um hana.
En það væri varhugavert að gera ráð fyrir, að kristi-
legur hugsunarháttur, sem auk þess ber ekki mikið á
í sögunni, hefði á síðara hluta 13. aldar verið einka-
eign andlegrar stéttar manna, og þau lítilfjörlegu
áhrif frá lærðum stíl, sem koma fram í sögunni, eru
gagnslaus vitni um stétt höfundarins. Miklu líklegra
má telja, að hann hafi verið í höfðingjatölu, vanur
málafylgjumaður, sem hafði kynnzt tafli og teflönd-
um liðsöflunar og valdastreitu bæði af eigin reynd,
athugun og íhugun, roskinn maður og ráðinn. Það>